«Η πίστη ξεκινά, εκεί που σταματάει η λογική».
Για έναν πιστό αυτή είναι μια θετική στάση, μια αρετή. Αν τον ρωτήσεις, θα σου πει ότι «Η πίστη ξεπερνά τη λογική, είναι υπέρλογη, θεόπνευστη, υπερβατική». Δεν πρόκειται να δεχθεί ότι η πίστη σε κάποιον θεό είναι εξίσου αστήρικτη με την πίστη ότι στον Ερμή βρέχει ρακόμελο. Ότι δεν είναι υπέρλογη, αλλά απλώς παράλογη.
Το βάρος της απόδειξης πέφτει σε αυτόν που κάνει τον ισχυρισμό. «Υπάρχει θεός, και μάλιστα είναι ο συγκεκριμένος, που προτιμά να τον λατρεύουν ως εξής, και δεν μπορείς να αποδείξεις το αντίθετο». Κι αυτό το λένε χιλιάδες θρησκείες με δεκάδες χιλιάδες παρακλάδια, που όλες πιστεύουν ότι η δική τους εκδοχή του θεού είναι η αληθινή. Η «τσαγιέρα του Ράσελ» [1] μας δείχνει ότι δεν μπορείς να αντιτάξεις λογικά επιχειρήματα σε κάτι που δεν αποδεικνύεται. Κανονικά, η συζήτηση θα έπρεπε να σταματήσει εδώ. Πίστη και λογική απλώς δεν συνάδουν. Αλλιώς δεν θα ήταν πίστη, αλλά γνώση.
Κάποιοι πιστοί όμως θεωρούν ότι έχουν αποδείξεις και λογικά επιχειρήματα για την ύπαρξη του θεού τους. Για έναν ομοϊδεάτη ή καλοπροαίρετο ακροατή, κάποια επιχειρήματα φαντάζουν συγκροτημένα και αδιάσειστα. Ειδικά όταν δεν ξέρει τι είναι οι λογικές πλάνες. Μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση όταν άκουσα έναν από τους κατηχητές μου να λέει, «Aν ζήσω σαν να υπάρχει Θεός και δεν υπάρχει, δεν έχασα τίποτε. Αν όμως ζήσω σαν να μην υπάρχει και τελικά υπάρχει, έχω χάσει τα πάντα». Το βρήκα πανέξυπνο και μεγάλη αλήθεια. Χρειάστηκαν 35 χρόνια για να μάθω ότι πρόκειται για το «στοίχημα του Πασκάλ» [2] και ότι έχει τρομερά προβλήματα στη δόμηση και τη λογική του. Μήπως είναι ο λάθος θεός; Μήπως ενοχληθεί με την υστεροβουλία μου; Μήπως αδιαφορήσει πλήρως για την «θυσία» μου; Μήπως σπαταλώ άδικα τη μία και μοναδική ζωή μου ακολουθώντας λάθος οδηγίες;
Τα συνηθέστερα «λογικά» επιχειρήματα των πιστών είναι τα εξής:
- Όλοι οι λαοί πιστεύουν σε κάποιον θεό από την αρχαιότητα. Μάλιστα οι αρχαίοι Έλληνες αναφέρονται στον άγνωστο θεό [3], «προφητεύοντας» τον χριστιανικό. (Λογικό σφάλμα: προσφυγή στην πλειοψηφία [4]).
Η αστήρικτη άποψη των πολλών, δεν κάνει την άποψή τους σωστή. Εξάλλου υπάρχουν εκατομμύρια πιστοί σε κάθε μεγάλη θρησκεία. Ποιος έχει δίκιο; Δεν είναι θέμα ψηφοφορίας για να κερδίσει η πλειοψηφία σε ένα θέμα άποψης. Είναι θέμα στοιχείων, που δεν έχει όμως καμία θρησκεία.
-Άκου τι λένε οι ειδικοί θεολόγοι. Διάβασε τι έγραψε ο τάδε «θεόπτης» ιεράρχης. Υπάρχουν χιλιάδες επιστήμονες που πιστεύουν στον Θεό. Το λέει και ο τάδε διάσημος... (Λογικό σφάλμα: προσφυγή στην αυθεντία [5]).
Η γνώμη οποιουδήποτε σπουδαγμένου, ιεράρχη, σοφού, ηγέτη ή επιστήμονα, δεν έχει καμία απολύτως βαρύτητα χωρίς αποδείξεις. Ακόμη και στις θετικές επιστήμες, η επιστημονική κοινότητα δεν δέχεται τη γνώμη των αυθεντιών στον τομέα τους χωρίς αποδείξεις, χωρίς αιτιολόγηση. Ο καθένας μπορεί κυριολεκτικά να λέει ό,τι θέλει, ερμηνεύοντας τον κόσμο κατά το δοκούν και την πίστη του. Αυτό δεν κάνει τα λεγόμενά του πραγματικότητα. Πολλοί έξυπνοι άνθρωποι έκαναν λάθος στο θέμα των θεών, έστω και μόνο επειδή πίστεψαν σε εντελώς διαφορετικούς θεούς ο ένας απ’ τον άλλον.
-Αν έχουμε τόσο περιορισμένη γνώση για το σύμπαν, πώς ξέρεις ότι δεν υπάρχει θεός; (Λογικό σφάλμα: Προσφυγή στην άγνοια [6]).
Εδώ το ερώτημα αντιστρέφεται. Εγώ δεν ξέρω αν υπάρχει θεός. Απλώς δεν δέχομαι τον ισχυρισμό χωρίς αποδείξεις. Το ερώτημα είναι ΕΣΥ πιστέ πώς ξέρεις ότι υπάρχει, και μάλιστα είναι αυτός που πιστεύεις εσύ; Πώς ξέρεις ότι δεν εκνευρίζεις συνεχώς τον αληθινό Δημιουργό, προσευχόμενος σε έναν ανύπαρκτο θεό [7];
-Ο θεός βρίσκεται στα κβάντα, μέσα και έξω από το σύμπαν ταυτόχρονα, είναι άκτιστο φως, είναι στη δωδέκατη διάσταση που δεν είμαστε ικανοί να αντιληφθούμε. (Λογικό σφάλμα: Ο θεός των κενών [8] [9]).
Ο άνθρωπος μη θέλοντας να παραδεχθεί την άγνοιά του ούτε στον ίδιο του τον εαυτό, έχει την τάση μεταξύ άλλων να αποδίδει φαινόμενα σε ανώτερες, άγνωστες δυνάμεις. Οι κεραυνοί ήταν δημιούργημα του Δία για τους αρχαίους Έλληνες, ο Θεός διόρθωνε τις τροχιές των πλανητών για τον Νεύτωνα. Καθώς η γνώση αυξάνεται και η φύση εξηγείται, οι πιστοί αναγκάζονται να «αποδεικνύουν» την ύπαρξη του θεού κάνοντας μονίμως προσφυγή σε τομείς που η γνώση δεν έχει προχωρήσει ακόμη σε βάθος, ή σε τομείς που είναι άσχετοι με την ύπαρξη του θεού. «Κβάντα, άρα υπάρχει θεός. Υπερχορδές, άρα υπάρχει θεός. Περισσότερες διαστάσεις απ’ ότι αντιλαμβανόμαστε, άρα υπάρχει θεός». Όπως έχω ξαναγράψει, εξαιρείται η σκοτεινή ενέργεια. Κανείς δεν θέλει να συνδέσει τον θεό του με κάτι σκοτεινό.
«Ο άνθρωπος ήταν δημιούργημα του Θεού και ΔΕΝ συγγενεύει με τον πίθηκο» κραύγαζε η Εκκλησία 30 χρόνια πριν. Όταν το DNA απέδειξε πέρα από κάθε αμφιβολία τη σχέση όλων των έμβιων πλασμάτων, η Εκκλησία απλώς άλλαξε τροπάριο. «Ο άνθρωπος εξελίχθηκε, αλλά ήταν ζώο μέχρι που ο Θεός του εμφύσησε ψυχή». (Λογικό σφάλμα: moving the goalposts [10])
-Δες πόσο τέλεια έφτιαξε το σύμπαν ο θεός για να φιλοξενήσει ζωή. Αν είχε την τάδε ελάχιστη διαφορά, δεν θα είχαμε γεννηθεί. (Λογικό σφάλμα: διαστρέβλωση της ανθρωπικής αρχής [11]. Επίσης, ποιος θεός από όλους;).
Το σύμπαν κατ’ αρχάς είναι γενικά εντελώς αφιλόξενο και ακατάλληλο για τη ζωή. Στο μεγαλύτερο μέρος του επικρατούν ακραίες και ακατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας, πιέσεων, πρώτων υλών, ραδιενέργειας. Εμείς οι ίδιοι δυσκολευόμαστε πολύ να απομακρυνθούμε από τη λεπτή φλούδα ατμόσφαιρας που καλύπτει τη Γη χωρίς ειδικές προφυλάξεις.
Αν λοιπόν το σύμπαν ήταν διαφορετικό και οι συνθήκες δεν ευνοούσαν πουθενά την εμφάνιση ζωής, απλώς δεν θα ήμασταν εδώ να το συζητάμε. Επίσης, είμαστε τυχεροί που ο πλανήτης μας βρίσκεται στη «ζώνη της Χρυσομαλλούσας» [12] και οι συνθήκες ευνόησαν τελικά την ύπαρξη ζωής. Ας μη ξεχνάμε ότι τα πρώτα 10 από τα 14 δισεκατομμύρια χρόνια ζωής του σύμπαντος το Ηλιακό μας σύστημα δεν υπήρχε καν. Από τη στιγμή που οι συνθήκες στη Γη το επέτρεψαν και εμφανίστηκε ζωή, οι μονοκύτταροι οργανισμοί χρειάστηκαν γύρω στο ένα δισεκατομμύριο χρόνια για να γίνουν πολυκύτταροι [13]. Αν αυτό αποτελεί θεϊκό σχέδιο, μιλάμε για τεράστια σπατάλη χώρου και χρόνου για να εμφανιστεί τελικά ζωή σ’ έναν πλανήτη μινιατούρα, και να αλλάξει ήδη τουλάχιστον μια φορά η πορεία της εξέλιξής της με την πτώση του μετεωρίτη που εξαφάνισε τους δεινόσαυρους [14].
-Δες πόσα θαύματα έχουν κάνει οι άγιοι, πόσοι άνθρωποι βρήκαν την υγεία τους μέσω της προσευχής ή προσκυνώντας την τάδε εικόνα. (Λογικά σφάλματα, Η συσχέτιση συνεπάγεται αιτιότητα [15] (post hoc ergo propter hoc, βεβιασμένη γενίκευση [16], hasty generalization).
Αυτοϊάσεις μπορούν να συμβούν και συμβαίνουν παντού στον κόσμο, σε ανθρώπους που πιστεύουν σε διαφορετικούς θεούς, ή δεν πιστεύουν καθόλου. Η θαυματουργή εικόνα/εκκλησία/προσευχή θα έπρεπε να είναι αποτελεσματική πάντα για κάθε πιστό προκειμένου να τη θεωρήσουμε υπεύθυνη για την ίαση. Αντιθέτως όμως, στην πραγματικότητα από τους χιλιάδες που θα σπεύσουν να «προσκυνήσουν», ελάχιστοι θα γίνουν καλά. Δεν είναι επαρκώς πιστοί οι υπόλοιποι; Κάνει ο θεός επιλογές; Έχει σχέδιο που αλλάζει αν προσευχηθείς; Έχει σχέδιο που δεν αλλάζει; Αν ναι, η προσευχή και τα τάματα δεν πετυχαίνουν απολύτως τίποτε έτσι κι αλλιώς.
-Ο χρόνος είναι σχετικός. Η Δημιουργία δεν κράτησε κυριολεκτικά επτά μέρες. Το φως έχει πεπερασμένη ταχύτητα, γι’ αυτό είδαμε πρώτα το φως και ύστερα τον Ήλιο. Η ζωή ξεκίνησε όταν ο τάδε θεός φύτεψε ανθρώπους στη Γη. Η Γένεσις είναι ακριβής στην περιγραφή της. (Λογικό σφάλμα, a priori argument [17], «προσαρμογή» της πραγματικότητας στην άποψη).
Τα ιερά βιβλία, οι ιερές παραδόσεις, περιέχουν μόνο τη γνώση και τη φαντασία των δημιουργών τους. Ο πιστός που δεν τα θεωρεί μεταφορικά ή ποιητικά όμως, θα προσπαθήσει να αλλάξει τα δεδομένα όπως τον βολεύει προκειμένου να ταιριάξουν με το δόγμα του, με εξωπραγματικές διατυπώσεις και αυθαίρετα συμπεράσματα. Για παράδειγμα οι ιζηματικές αποθέσεις, τα διαδοχικά ετήσια στρώματα πολικών πάγων, η δενδροχρονολόγηση, η ραδιοχρονολόγηση, εντελώς ανεξάρτητοι μεταξύ τους τομείς επιβεβαιώνουν την δισεκατομμυρίων ετών ηλικία της Γης. Κι όμως, υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι που θα επιμείνουν ότι η Γη είναι μερικών χιλιάδων ετών, επειδή έτσι λέει το ιερό τους βιβλίο. Οι Αβορίγινες θεωρούν ότι η ζωή ξεκίνησε εκεί, παρά τις αντίθετες αποδείξεις του DNA που καταγράφει την πορεία των προγόνων τους ως εκεί ξεκινώντας από την Αφρική, όπως όλων μας.
-Ο θεός υπάρχει επειδή το λέει στο ιερό μου βιβλίο. Το ιερό μου βιβλίο λέει ότι ο πραγματικός θεός θα αμφισβητηθεί από ασεβείς και αδαείς. (Λογικό σφάλμα, argument from scripture [18])
Στην ανθρώπινη γραπτή ιστορία υπάρχουν χιλιάδες ιερά βιβλία που υποστηρίζουν εντελώς διαφορετικά πράγματα. Ποιο έχει δίκιο; Χωρίς τεκμηρίωση, κανένα. Ειδικά όταν περιγράφουν σχίσιμο της θάλασσας, άλογα που πετούν ως το φεγγάρι, σταμάτημα του ήλιου στον ουρανό και άλλα εντελώς εξωπραγματικά φαινόμενα. Επίσης, αν ο δημιουργός του κόσμου αποφάσιζε να αφήσει κάποιο βιβλίο στον άνθρωπο, αυτό θα ήταν ένα και το περιεχόμενό του θα ήταν πολύ πιο ξεκάθαρο από τα αχανή και γεμάτα αντιφάσεις και «ανιερότητες» ιερά βιβλία των θρησκειών.
-Η Θεία Κοινωνία δεν μεταδίδει μικρόβια. Απόδειξη οι εκατομμύρια πιστοί που κοινωνούν τόσες εκατοντάδες χρόνια χωρίς πρόβλημα. (Λογικό σφάλμα: Προσφυγή στην άγνοια [19] )
Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι η Θεία Κοινωνία ή κάποιο ιερό αντικείμενο γενικότερα δεν μεταδίδει μικρόβια, αν και κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ εύκολο να εξεταστεί εργαστηριακά. Το ότι δεν γνωρίζουμε κάποιον που νόσησε, δεν σημαίνει ότι δεν νόσησε κανείς. Για την επιστημονική έρευνα του φαινομένου, μια μερίδα πιστών επικαλείται την «μη παρέμβαση του θεού» όταν ο άνθρωπος τον δοκιμάζει για να αποδείξει την ύπαρξή του. Στην πράξη βέβαια, πειράματα που έγιναν σε καθολικά τουλάχιστον δισκοπότηρα [20] [21], δεν έδειξαν καμία θαυματουργή μείωση των παθογόνων οργανισμών. Κανένα ιερό αντικείμενο καμίας θρησκείας δεν έχει μεταφυσικές ιδιότητες.
-Επειδή εγώ πιστεύω κι εσύ όχι, έχουμε διαφορετική λογική γι’ αυτό δεν καταλαβαίνεις τα επιχειρήματά μου. Όπως άλλη λογική έχει ένας Ασιάτης κι άλλη ένας Ευρωπαίος. Δεν βλέπεις για παράδειγμα πόσο διαφορετικά αντιμετωπίζουμε τις καταστάσεις από έναν Κινέζο; (Λογικό σφάλμα, σύγχυση εννοιών λογικής/κοινής λογικής. [22] )
Η λογική δεν είναι ήθη και έθιμα, συνήθεια ή άποψη. Ο μοχλός, ο τροχός, τα μαθηματικά, οι χημικές ενώσεις, ό,τι υπάρχει στο σύμπαν λειτουργεί με την ίδια λογική παντού και πάντα. Η λογική έχει «κανόνες» που ισχύουν με τον ίδιο τρόπο είτε είσαι στη Γη, είτε κάπου στον γαλαξία της Ανδρομέδας. Είναι ένας τρόπος να επιβεβαιώνουμε τις παρατηρήσεις μας για τον κόσμο, επειδή όταν είναι σωστή δίνει πάντα το ίδιο αποτέλεσμα. Η λογική δεν είναι κάτι ελαστικό. Είναι απόλυτη. Και δεν πρέπει να συγχέεται με την «κοινή λογική» που είναι περισσότερο κοινωνικές επιταγές και συνήθειες, παρά αποτέλεσμα λογικής σκέψης. Κάποτε ήταν κοινή λογική να πάρεις χρησμούς πριν ξεκινήσεις κάποιο μεγάλο έργο. Για κάποιους ακόμη και σήμερα η κοινή λογική λέει ότι η γυναίκα είναι κατώτερη από τον άντρα. Τίποτε από τα δύο δεν είναι πραγματικά λογικό όμως.
-Γιατί κολλάς στα συγκεκριμένα χωρία; Έτσι ήταν εκείνη την εποχή. Διάβασε την επί του όρους ομιλία, επικεντρώσου στα καλά σημεία. (Λογικό σφάλμα: cherry picking [23])
Θα περίμενε κανείς από ένα ιερό βιβλίο που ενέκρινε ένας δίκαιος θεός, ένας θεός της αγάπης, να περιέχει διαχρονικές οδηγίες «σωστής» ανθρώπινης συμπεριφοράς. Κι όμως, εκτός από επιστημονικές ανακρίβειες, στα ιερά βιβλία ο Θεός φαίνεται να εγκρίνει τη δουλεία, την κατωτερότητα της γυναίκας, τις κοινωνικές διακρίσεις, τον λιθοβολισμό των ομοφυλόφιλων. Δίνει μέχρι και οδηγίες για τη θανάτωση των αλλόθρησκων και την αρπαγή των παρθένων γυναικών τους.
Για τον πιστό όμως, αυτά είναι ψιλά γράμματα άνευ σημασίας. Κρατάει τα «αγαπησιάρικα» κομμάτια της θρησκείας του στα οποία τον έχουν κατηχήσει, παραβλέποντας τις παραφωνίες με κάθε τρόπο. Πρόσφατα σε δημοσίευμα που αφορούσε τη θέση της γυναίκας στη Βίβλο, μια κυρία σχολίασε, «Πού τα γράφει αυτά η Γραφή; Μάλλον στο Κοράνι αναφέρεστε». Όταν της επεσήμαναν τα χωρία στα οποία ο Θεός αποδεικνύεται μισογύνης, απάντησε πως αυτά είναι λεπτομέρειες, δεν πρόκειται να πάει να τα διαβάσει, εκείνη γαλουχήθηκε στην θρησκεία της αγάπης στο όνομα του Χριστού και θα παραμείνει χριστιανή. Στη συνέχεια, με συνοπτικές διαδικασίες απαξίωσε τους συνομιλητές και δήλωσε ότι αποχωρεί από τη συζήτηση. Δεν ήθελε να ξέρει. Η γνωστική ασυμφωνία είναι αμείλικτη [24] [25] . Και η θεολογία περί θεοδικίας το ίδιο. Οποιαδήποτε κριτική σκέψη είναι «εκ του πονηρού» και καταπνίγεται συνειδητά.
-Ο Θεός δεν έχει δημιουργό, υπάρχει από πάντα. Ο Θεός είναι μέσα και έξω από το σύμπαν. Ο δικός μου θεός είναι ο σωστός επειδή είναι εξ' αποκαλύψεως. (Λογικό σφάλμα, special pleading [26]).
Η εξαίρεση που ισχύει μόνο για τον εκάστοτε θεό, είναι ένα πολύ βολικό και εντελώς λανθασμένο επιχείρημα που οι πιστοί προσπαθούν να περάσουν ως λογικό. Ο θεός τους έχει πάντα μοναδικές ιδιότητες και ικανότητες, κάμπτοντας την πραγματικότητα. Σαν τον δράκο στο γκαράζ [27], είναι αόρατος, άοσμος, άπιαστος. Και σαν κάθε μυθολογικός θεός, είναι πανίσχυρος, μεταφυσικός, άχρονος.
Η λίστα δεν τελειώνει εδώ. Σχεδόν όλα τα λογικά σφάλματα χρησιμοποιούνται από πιστούς, προκειμένου να αιτιολογήσουν «λογικά» την πίστη τους.
Δυστυχώς, προσπαθώντας να συζητήσεις προκύπτει πολλές φορές το εξής πρόβλημα. Ανακαλύπτεις ότι ο συνομιλητής σου αγνοεί βασικές αρχές τις λογικής, της επιστημονικής μεθόδου, του τρόπου λειτουργίας της πραγματικότητας. Ότι μιλάτε διαφορετική γλώσσα, και ότι για να σε καταλάβει θα πρέπει να αφιερώσεις ώρες μετάδοσης πληροφοριών, ξεκινώντας από τα βασικά σε όλο και περισσότερα γνωστικά πεδία. Βλέπεις ότι δεν μπορείς να του απαντήσεις χωρίς να τον προσβάλλεις για την έλλειψη γνώσεών του. Και φυσικά δεν έχεις ούτε τον χρόνο, ούτε την ενέργεια να κάνεις κάθε φορά «μάθημα» σε κάποιον άγνωστο για πολύπλοκα θέματα που ακόμη και να θέλει να καταλάβει, η γνωστική ασυμφωνία πιθανώς δεν θα τον αφήσει. Που συνήθως δεν θέλει και δεν θα θελήσει ποτέ να καταλάβει, γιατί η πίστη του είναι πιο ανακουφιστική από την πεζή αλήθεια.
Έχω διαβάσει έχω ακούσει κι έχω δει πολλούς απολογητές και με έχουν απογοητεύσει όλοι. Καμία απόδειξη και κανένα επιχείρημά τους δεν στέκει λογικά. Αν γνωρίζει κανείς κάτι έξω από τα τετριμμένα και χιλιοδιαψευμένα μονοπάτια της απολογητικής, ας μας το μεταφέρει. Θα χαρώ πολύ και να το μάθω και να το φωνάξω στον κόσμο.
Στο βίντεο που ακολουθεί και ήταν το τελικό έναυσμα να γράψω τα παραπάνω [ευχαριστώ πολύ:)], ο Στέφανος (Καθημερινή Φυσική) αναφέρεται γενικότερα σε ανθρώπινες συμπεριφορές, που όμως είναι εξίσου στερεοτυπικές στον «διάλογο» με πιστούς που νομίζουν ότι χρησιμοποιούν «λογικά επιχειρήματα».
https://www.youtube.com/watch?v=qyaBLfWdFf0
Λινκ σε θέματα που αναφέρθηκαν:
[1] https://el.wikipedia.org/wiki/Τσαγιέρα_του_Ράσελ
[2] https://el.wikipedia.org/wiki/Το_στοίχημα_του_Πασκάλ
[3] https://el.wikipedia.org/wiki/Άγνωστος_Θεός
[4] https://el.wikipedia.org/wiki/Προσφυγή_στην_πλειοψηφία
[5] https://el.wikipedia.org/wiki/Προσφυγή_στην_αυθεντία
[6] https://el.wikipedia.org/wiki/Προσφυγή_στην_άγνοια
(Σειρά The Simpsons, προσευχή σε λάθος θεό)
[7] https://www.goodreads.com/quotes/1490518-if-you-pray-to-the-wrong-god-you-might-just
Ο θεός των κενών
[8] https://en.wikipedia.org/wiki/God_of_the_gaps
[9] https://onthewaytoithaca.wordpress.com/2010/12/12/ghost-in-the-machine-5-4/
[10] https://rationalwiki.org/wiki/Moving_the_goalposts
[11] https://el.wikipedia.org/wiki/Ανθρωπική_αρχή
Ζώνη της Χρυσομαλλούσας
[12] https://www.maxmag.gr/first-page/spania-gi-o-kanonas-tis-chrysomalloysas/
[13] https://el.wikipedia.org/wiki/Πολυκύτταρος_οργανισμός
Ο μετεωρίτης που εξαφάνισε τους δεινόσαυρους
[14] https://en.wikipedia.org/wiki/Chicxulub_crater
Η συσχέτιση συνεπάγεται αιτιότητα
[15] https://el.wikipedia.org/wiki/Cum_hoc_ergo_propter_hoc
[16] https://el.wikipedia.org/wiki/Βεβιασμένη_γενίκευση
A priori argument («προσαρμογή» της πραγματικότητας στην άποψη)
[17]http://utminers.utep.edu/omwilliamson/ENGL1311/fallacies.htm
Argument from scripture. (Είναι αλήθεια επειδή το γράφει το ιερό βιβλίο μου)
[18] https://religions.wiki/index.php/Argument_from_scripture
[19] https://el.wikipedia.org/wiki/Προσφυγή_στην_άγνοια
Πείραμα μετάδοσης μικροβίων με δισκοπότηρο
[20] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2130181/pdf/jhyg00103-0044.pdf
[21] https://www.cambridge.org/core/journals/epidemiology-and-infection/article/experiments-on-the-communion-cup/0640F2E6BCE1490EAFD5630CA0C0AEFB
[22] https://el.wikipedia.org/wiki/Κοινή_λογική
Cherry picking (επιλογή σύμφωνων με τη γνώμη μας στοιχείων):
[23] https://en.wikipedia.org/wiki/Cherry_picking
Γνωστική ασυμφωνία:
[24] https://www.psychologynow.gr/istoria-psyxologias/theories-psyxologias/6729-i-theoria-tis-gnostikis-asy-fonias-tou-leon-festinger.html
[25] https://en.wikipedia.org/wiki/Cognitive_dissonance
[26] https://www.logicallyfallacious.com/logicalfallacies/Special-Pleading
[27] https://antikleidi.com/2018/09/08/dragongarage/
Η εικόνα της δημοσίευσης είναι «κλεμμένη» και διαμορφωμένη αναλόγως στα ελληνικά από αυτό το πολύ πετυχημένο δημοσίευμα: 20 Fallacies Most Commonly Used By Dumb People To Win Arguments And How To Recognize Them
 |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου