Το θεϊκό «φίλτρο»

Από μικρός άκουγα τη φράση, «έχει ο Θεός». Κάποια στιγμή στην εφηβεία εμπνεύστηκα την απάντηση, «έχει, αλλά σ’ εμάς δεν δίνει τίποτε». Χριστιανικό αστειάκι που συνέχισα να λέω για χρόνια μεταξύ σοβαρού και αστείου, επισημαίνοντας το προφανές. Μεγαλώνοντας σε Ελληνορθόδοξο περιβάλλον άργησα να συνειδητοποιήσω ότι ο Θεός βρίσκεται στον καθημερινό λόγο με κάθε ευκαιρία και φαίνεται να αποφασίζει για τα πάντα:

«Αύριο το πρωί, πρώτα ο Θεός, ξεκινάμε». «Αν θέλει ο Θεός, θα πάρω το πτυχίο τον Σεπτέμβριο». «Ήταν/δεν ήταν θέλημα Θεού να πετύχει ο γάμος». «Δόξα τω Θεώ, έχω καλό γιατρό». «Ο Θεός μας φύλαξε και σταμάτησε να μας αλλάξει λάστιχο αυτός ο καλός άνθρωπος». «Ο Θεός αγαπάει τον κλέφτη, αγαπάει και τον νοικοκύρη». «Τον τιμώρησε ο Θεός για τη λαιμαργία του».

Για κάθε τι καλό ή κακό που συμβαίνει στη ζωή μας, ο Θεός εμφανίζεται να επεμβαίνει συνεχώς, σε βαθμό να αναρωτιέσαι αν αναστέλλεται ανάλογα με τα κέφια του η περίφημη «ελεύθερη βούληση». Επειδή αν παρεμβαίνει όσο πιστεύουν οι πιστοί, την παραβιάζει.

Η απόδοση δύναμης σε αόρατους παράγοντες δεν είναι κάτι καινούριο.  Εκτός από τη σύνδεση φυσικών φαινομένων με θεούς και τέρατα, ο άνθρωπος συνέδεσε φύση, ζώα, αντικείμενα και τελετουργίες με ευνοϊκές προς αυτόν αόρατες δυνάμεις. Πέτρες, φυλαχτά, ξόρκια του μάγου της φυλής, τοτέμ, μονόλιθοι, ιερά βουνά, προσευχές, τελετές, θυσίες, «εικονίτσες», σταυρουδάκια, Άστρα του Δαυίδ, σύμβολα του Ωμ, Γιν-Γιανγκ. Είναι αστεία για τους αλλόθρησκους η αγελάδα που μπαίνει στο ινδικό σπίτι για να φέρει υγεία και ευημερία; Φανταστείτε πώς  φαίνεται στους Αβορίγινες η Θεία Κοινωνία που «μετουσιώνεται σε αίμα και σώμα Χριστού».

 Όλα αυτά φαίνονται να είναι άκακα placebo, θετικά εμψυχωτικά δημιουργήματα του μυαλού, που δίνουν κουράγιο στον άνθρωπο. Δεν συμβαίνει όμως μόνο αυτό. Η θεολογία δεν σταματά στην άντληση δύναμης από μια ανώτερη δύναμη. Οι θεολογικές δοξασίες είναι ακίνδυνες, μέχρι τη στιγμή που γίνονται τα κυρίαρχα φίλτρα όσων συμβαίνουν. Μέχρι τη στιγμή που η πραγματικότητα αρχίζει και διαστρεβλώνεται υπό το πρίσμα της πίστης.

«Ο Θεός δεν το εγκρίνει αυτό». Αναπόφευκτο τρανταχτό παράδειγμα ξανά, η ομοφυλοφιλία, που κάποιοι θεοί φαίνονται να μην εγκρίνουν καθόλου. Ειδικά στις Αβρααμικές θρησκείες ο ομοφυλόφιλος είναι αμαρτωλός, δαιμονισμένος, ανώμαλος, κατάπτυστος. Στο Ισλάμ θανατώνεται. Ο Θεϊκός λόγος καταδικάζει το Θεϊκό δημιούργημα για τον τρόπο που είναι φτιαγμένο. Εδώ πολλοί χριστιανοί θέλοντας να νιώσουν καλύτερα λένε, «Ο Θεός δεν καταδικάζει τον αμαρτωλό αλλά την αμαρτία του» χωρίς να αντιλαμβάνονται την ταυτολογία. Η λέξη αμαρτία περιγράφει μια συμπεριφορά. Είναι σαν να λέμε, «η αστυνομία δεν καταδικάζει τον παραβάτη, αλλά την παρανομία του». Δηλαδή, θα παρουσιαστεί η παρανομία στο δικαστήριο; Θα πληρώσει η παρανομία πρόστιμο; Θα πάει η παρανομία φυλακή;
Θα λιθοβοληθεί η αμαρτία; Θα πάει η αμαρτία στην κόλαση; Προφανώς, όχι. Εξάλλου στις γραφές γίνεται σαφές ότι η κόλαση είναι γεμάτη αμαρτωλούς, όχι αμαρτίες.

Αν εμπιστευθεί κανείς το Ευαγγέλιο, [Ματθαίος 6:25-34] θα πρέπει όπως «τα πετεινά του ουρανού», να μη φροντίζει και να μην ανησυχεί για το αύριο, επειδή φροντίζει ο Θεός γι’ αυτό:
«ἐμβλέψατε εἰς τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ, ὅτι οὐ σπείρουσιν οὐδὲ θερίζουσιν οὐδὲ συνάγουσιν εἰς ἀποθήκας καὶ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος τρέφει αὐτά· οὐχ ὑμεῖς μᾶλλον διαφέρετε αὐτῶν;»

Ο Χριστός στην επί του όρους Ομιλία, σαν άλλος Τζίτζικας του Αισώπου, προτρέπει να μη γινόμαστε Μέρμηγκες. Λέει ξανά και ξανά, «Μην φροντίζετε για τίποτε, θα φροντίσει για εσάς ο Θεός». Δεν βλέπουμε να συμβαίνει κάτι τέτοιο, όμως. Δεν υπάρχει καν «μάννα» εξ ουρανού. Ο άνθρωπος για να επιβιώσει πρέπει να αναζητήσει ο ίδιος όχι μόνο τροφή, αλλά και στέγη, ρούχα, θέρμανση, εργασία, ασφάλεια, φάρμακα, περίθαλψη. Ως κοινωνικό ον με νοημοσύνη χρειάζεται φίλους, σύντροφο, παιδιά, επικοινωνία, ενδιαφέροντα, δραστηριότητες, ψυχολογική ισορροπία. Τίποτε από αυτά δεν του παρέχεται άνωθεν, αυτόματα. Πολλά από τα σύγχρονα αγαθά είναι αποτέλεσμα αιώνων ανθρώπινης προσπάθειας και αναζήτησης. Διατηρούμε, μεταδίδουμε και εμπλουτίζουμε την ανθρώπινη γνώση καθημερινά, ώστε να βοηθήσουμε ανθρώπους που θα ζήσουν πολύ καιρό μετά από εμάς. Τι θα συμβεί αν σταματήσουν οι άνθρωποι να φροντίζουν για το αύριο; Στασιμότητα και τελικά αφανισμός.
Η απαξίωση «της επίγειας ζωής» για χάρη της επόμενης «αιώνιας» είναι αντίθετη στην ίδια τη φύση. Από το πιο μικρό έως το πιο μεγάλο ον, όλα έχουν ως βασικούς στόχους την επιβίωση και την αναπαραγωγή. Ακόμη και τα «πετεινά του ουρανού» πρέπει να αναζητήσουν την τροφή τους, κάποια να την αποθηκεύσουν, να φτιάξουν τη φωλιά τους, να φυλαχθούν από τον καιρό και τους εχθρούς τους, αλλιώς πεθαίνουν. Η πραγματικότητα έρχεται σε αντίθεση με το δόγμα.

Κάποιοι πιστοί αφήνονται τόσο στο θέλημα του Θεού, που όταν έχουν κάποιο πρόβλημα αδυνατούν να πάρουν αποφάσεις, αμφιβάλουν γι’ αυτές, ή απλώς, αποφεύγοντας ίσως την ευθύνη και συμβουλεύονται τον πνευματικό τους. Ή ακόμη καλύτερα, βρίσκουν έναν σωστό, φωτισμένο ιερέα, που φύλαξε ο Θεός ειδικά για τους εκλεκτούς του:
...«Ένας άλλος τρόπος για να γνωρίσει ο χριστιανός το θέλημα του Θεού σε κάποια δύσκολη και σοβαρή περίπτωσή του, αδελφοί, είναι να καταφύγει στον εξομολόγο του, στον πνευματικό του. Θα έλεγα ότι αυτό είναι το πρώτον που πρέπει να κάνει ο σωστός χριστιανός, αλλά είναι καλά για την πρόοδό του και τον καταρτισμό του και τα δύο προηγούμενα που είπα, για να μάθει να αγωνίζεται και μόνος του, ώστε να τελειούται καιρό με τον καιρό. Ο πνευματικός όμως στον οποίο λέγω να καταφεύγει ο χριστιανός, για να του αποκαλύψει το θέλημα του Θεού στην περίπτωσή του, δεν πρέπει να είναι ένας απλός εξομολόγος, που διαβάζει μια «ευχή» στα ακουόμενα αμαρτήματα. Αλλά πρέπει να είναι φωτισμένος πατήρ, που γνωρίζει και από την δική του πνευματική πείρα πως καθαρίζεται η ψυχή από τα πάθη και πως αγιάζουμε. Για την πληθυνθείσα στα χρόνια μας αμαρτία, μπορεί να λιγόστευσαν σήμερα κατά πολύ αυτοί οι πνευματικοί, αλλά ο Θεός, διά τους εκλεκτούς Του, έχει φυλάξει μερικούς αγιασμένους ιερείς Του, ως «κρατούμενα», σε κάθε εποχή και στην δική μας βεβαίως εποχή»...
(Πηγή: https://www.pemptousia.gr/2019/11/pos-tha-gnorisoume-to-thelima-tou-theou/ )

«Ένας φωτισμένος πατήρ» θα μας αποκαλύψει το θέλημα του Θεού, λοιπόν. «Κάποιος σαν τον Άγιο Παΐσιο», θα πρότεινε ένας χριστιανός. Τι λέει ο ίδιος ο Παΐσιος για τον εαυτό του όμως;
...«Να, όταν έρχεται κάποιος με ευλάβεια, με τον λογισμό πως είμαι άγιος, ενώ εγώ είμαι τενεκές, έχω προσέξει ότι νιώθω μέσα μου μια αλλοίωση και αυτή που του λέω δεν είναι δικά μου. Από αυτό καταλαβαίνω ξεκάθαρα ότι ο άνθρωπος αυτός έχει έρθει με ευλάβεια, και ο Θεός, για να μην τον αδικήσει, δίνει σ’ εμένα αυτήν την καλή κατάσταση. Σε τέτοιες περιπτώσεις, αν πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα, ο Θεός σε πληροφορεί και μπορείς να του πης τι θα συμβή, πότε θα συμβή και πώς να το αντιμετωπίση»...
( Πηγή:  http://www.orthmad.gr/news/αγιος-παϊσιος-πως-θα-καταλαβεις-ποιο-ειναι-το-θελημα-του-θεου )

Τι εγωισμό και ψευδαισθήσεις μεγαλείου μπορεί να κρύβει κάποιος, που ενώ αυτοχαρακτηρίζεται -τάχα με ταπείνωση- «τενεκές», συνεχίζει λέγοντας ότι ο Θεός μιλάει δια στόματός του και του δίνει πληροφορίες και συμβουλές για τα μελλούμενα; Τι συμβουλές μπορεί να έχει δώσει κάποιος σκεπτόμενος έτσι;
Δεν είναι μόνο ο Παΐσιος, βέβαια. Θεωρητικά, κάθε πνευματικός πρέπει να πιστεύει ότι οι συμβουλές του είναι θεόπνευστες. Στην πραγματικότητα όμως οι συμβουλές του εξαρτώνται από  την προσωπική του εμπειρία, την πνευματική του κατάσταση, τον χαρακτήρα και την  υποκειμενική θεολογία του. Τίποτε από τα αυτά δεν είναι σταθερό έρεισμα για αποφάσεις που αφορούν την ζωή κάποιου άλλου. Χρειάζεται κατ’ αρχήν λογική από τον άμεσα ενδιαφερόμενο. Φαίνεται όμως ότι ο ορθολογισμός θεωρείται υπερηφάνεια και η χρήση του αποθαρρύνεται:
«...Όποιος δεν έχει πνευματικό, για να τον συμβουλεύεται στην πνευματική του πορεία, μπερδεύεται, κουράζεται, καθυστερεί και δύσκολα θα φθάση στον προορισμό του. Αν δίνη μόνος του λύση στα προβλήματά του, όσο σοφός και αν είναι, επειδή κινείται με αυτοπεποίθηση και υπερηφάνεια, μένει σκοτισμένος».
( Πηγή:  http://www.orthmad.gr/news/αγιος-παϊσιος-πως-θα-καταλαβεις-ποιο-ειναι-το-θελημα-του-θεου )

Αν πιστεύεις ότι έχεις τη βοήθεια και την έγκριση του Θεού, εύκολα υπερτιμάς τις δυνάμεις σου. Διακινδυνεύεις στα τυφλά. Κάνεις λάθη.  Πας να κηρύξεις σε ανθρωποφάγους και γίνεσαι γεύμα. Σκοτώνεις και σκοτώνεσαι σε ιερούς πολέμους. Ζώνεσαι εκρηκτικά και ανατινάζεσαι.
Όταν θεωρείς ότι «θα δώσει ο Θεός», μπορεί να κάνεις εντελώς αλόγιστες επιλογές στη ζωή σου, θεωρώντας περήφανα ότι κάνεις το θέλημά Του. Η προσωπική μου μαρτυρία περιγράφει ένα μοτίβο πολύ συνηθισμένο στους θεοσεβούμενους κύκλους: Παιδικός φίλος από πολύτεκνη οικογένεια, παντρεύτηκε μια καλή χριστιανή, έκαναν πέντε παιδιά, πήραν δάνειο για να φτιάξουν μεγαλύτερο σπίτι να χωρέσουν κι εκείνος τελικά δυστυχώς έχασε την καλή δουλειά του. Έχουν καιρό που δυσκολεύονται. Ο φίλος είχε και χρόνια προβλήματα υγείας. Κάποια στιγμή χρειάστηκε ακριβή χειρουργική επέμβαση. Θα άλλαζε κάτι στη ζωή του αν την ξαναζούσε; Όχι, επειδή, «Ο Θεός δίνει δοκιμασίες μέχρι εκεί που αντέχουμε.  Δόξα τω Θεώ, είμαστε ζωντανοί και έχουμε τα παιδιά μας».  Θα ακουστώ σκληρός, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι χωρίς το «αυξάνεστε και πληθύνεστε» που ακολούθησαν στα τυφλά ως καλοί χριστιανοί, δεν θα είχαν κάνει πέντε παιδιά, δεν θα χρειάζονταν μεγάλο σπίτι, δεν θα ζούσαν στα όρια της φτώχειας. Χωρίς το «έχει ο Θεός» δεν θα είχαν ανοιχτεί οικονομικά τόσο αλόγιστα. Δεν θα είχαν υποφέρει ούτε αυτοί, ούτε, - προπάντων - τα παιδιά τους. Που θα τα αγαπούσαν εξίσου, και θα μπορούσαν να τα μεγαλώσουν πολύ καλύτερα επειδή θα ήταν λιγότερα.

Όταν διαπρέπουν σε κάτι, οι πιστοί λένε, «ευχαριστώ τον Θεό. Χωρίς Αυτόν δεν θα τα είχα καταφέρει». Άνθρωποι με ταλέντο, με φυσικό χάρισμα λόγω γονιδίων, αθλητές που εξασκήθηκαν, ίδρωσαν, προσπάθησαν, ευχαριστούν τον Θεό που τους «ευλόγησε» με τις ικανότητές τους. Ο πιστός πρέπει είναι ευγνώμων στον Θεό για τα χαρίσματά του, και να μη τα θεωρεί δεδομένα, εν μέρει από τον φόβο μήπως ο Θεός τα πάρει πίσω. Είναι ύβρις, εγωισμός να αναγνωρίσεις τις ικανότητές σου:
...«Συμβαίνει κάποιος άνθρωπος να έχει πολλά χαρίσματα. Όταν αναγνωρίσει, πως όσα έχει οφείλονται στην ευεργεσία του Θεού, τότε αυτός ο άνθρωπος δεν θεωρεί τίποτε δεδομένο και αγαπάει να διατηρεί και να αυξάνει όσα ο Θεός του έχει δώσει. Αν ο άνθρωπος πιστέψει πως ό,τι έχει πετύχει στη ζωή του και έχει αποκτήσει, αποτελούν προσωπική υπόθεση, τότε θεωρώ πως παραγκωνίζει τον Θεό και εξυψώνει τον εαυτό του. Αυτό δημιουργεί εγωισμό και εξορίζει τον Θεό. Ο Θεός δίνει και ο Θεός παίρνει. Ό,τι έχουμε ως άνθρωποι δεν είναι δικό μας κατόρθωμα. Ακόμη και η διατήρηση ενός κατορθώματος, είναι αποτέλεσμα δύο παραγόντων∙ της δικής μας ελευθερίας και της κατάφασης του Θεού. Αυτό το «ναι» του Θεού είναι που ομορφαίνει και κάνει την υπόθεση χαρμόσυνη».
(Πηγή: https://www.tameteora.gr/apopseis-sxolia/apopseis/245634/ο-θεός-ο-άνθρωπος-τα-χαρίσματα/ )

Θα ήταν εγωιστικό να αποδώσει κανείς την επιτυχία του στην εξάσκηση του ταλέντου και τη σκληρή προσπάθειά; Σίγουρα λιγότερο εγωιστικό από το να υπαινίσσεται (χωρίς συνήθως να το καταλαβαίνει) πως οι υπόλοιποι που προσπαθούν εξίσου ή περισσότερο απ’ αυτόν, δεν ευλογήθηκαν από τον Θεό όπως εκείνος. Αυτός που αναγνωρίζει τον κόπο του, εκτιμά ευκολότερα τον κόπο των άλλων, είτε πετύχουν τελικά είτε όχι. Αυτός που νιώθει «ευλογημένος», λέει «τους ευλόγησε ο Θεός» για όσους τα καταφέρουν,  «ο Θεός δεν έδωσε» για όσους αποτύχουν. Τριάντα άνθρωποι πέφτουν να πιάσουν τον σταυρό, αλλά μόνο ένας «είναι ευλογημένος». Τριακόσιοι πιστοί σκοτώνονται σε αεροπορικό ατύχημα, αλλά μόνο αυτός που επέζησε, «ήταν ευλογημένος». Το θεϊκό φίλτρο είναι εγωιστικό φίλτρο.

Όταν τα πράγματα πηγαίνουν στραβά, το θεϊκό φίλτρο εξηγεί για μια ακόμη φορά τα πάντα. «Μας δοκιμάζει ο Θεός». «Μας τιμωρεί ο Θεός». «Δεν είναι θέλημα Θεού». Ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία και τον πνευματικό σύμβουλο, ο πιστός μπορεί να σκεφτεί τις πιο ακραίες εξηγήσεις για όσα του συμβαίνουν. Είναι ευσεβής και δοκιμάζεται, είναι αμαρτωλός και τιμωρείται, ο Θεός έχει άλλο σχέδιο, ξέρει καλύτερα, του δίνει μάθημα. Αυτό που ζητάει δεν του αξίζει. Πολύ δύσκολα θα αποδώσει τις καταστάσεις στην τύχη ή τις πιθανότητες, σε φυσικούς παράγοντες. Ακόμη πιο δύσκολα θα αναλάβει την ευθύνη των πράξεών του. Η ζωή του έχει πολύ μεγάλη σημασία για να μην έχει βάλει το χέρι του ο Θεός. Θα πρέπει να εμπιστευθεί την κρίση Του και να αφεθεί στα χέρια Του, να υπομένει με χαρά το μαρτύριό του, είτε είναι θέλημα Θεού, είτε διαβολικό έργο:

...«Πρέπει λοιπόν με ευχαριστία να υπομένομε το θέλημα του Κυρίου και αυτό θα μας λογαριαστεί ως ένα δεύτερο μαρτύριο, τόσο οι συνεχείς αρρώστιες, όσο και η μάχη εναντίον των δαιμονικών λογισμών. Γιατί ο διάβολος που έλεγε τότε στους αγίους Μάρτυρες μέσω των άνομων εκείνων αρχόντων να αρνηθούν το Χριστό και να επιθυμήσουν τη δόξα του βίου, στέκεται και τώρα και λέει τα ίδια στους δούλους του Θεού ακατάπαυστα».
(Πηγή https://www.vimaorthodoxias.gr/theologikos-logos-diafora/me-eycharistia-na-ypomenome-to-thelima-toy-kyrioy/ )

Εξάλλου, πρέπει να δοξάζουμε τον Θεό για όσα δυσάρεστα μας συμβαίνουν, προκειμένου να μείνουμε κοντά Του. Πρέπει να θυμόμαστε όπως πάντα, ότι είμαστε ανάξιοι αλλά ο Θεός μας ανέχεται:
«Μπορούμε να δοξάζουμε παντού και πάντοτε τον Τριαδικό μας Θεό για τα λυπηρά αυτής της ζωής γιατί μας είναι τόσο απαραίτητα όσο και τα ευχάριστα. Δίχως αυτά αμελούμε και σταδιακά απομακρυνόμαστε από το Θεό και τον σκοπό της υπάρξεώς μας.
…
Μπορούμε να ελπίζουμε και να λέμε πάντα «έχει ο Θεός», γιατί αφού μας ανέχεται και μας αντέχει τότε σίγουρα κάτι καλό έχει και για εμάς. Αν μας είχε για την απώλεια θα μας εγκατέλειπε τελειωτικά. Βλέπουμε όμως ότι ακόμη κι όταν επιτρέπει πειρασμούς και δοκιμασίες παρ’ όλα αυτά δεν μας αφήνει να χαθούμε».
(Πηγή https://www.pemptousia.gr/2018/02/echi-o-theos/ )

Η βούληση του Θεού πίσω από τα γεγονότα, είναι καθαρά ανθρώπινο δημιούργημα, ευσεβής πόθος, δικαιολογία. Το θεϊκό φίλτρο μπορεί να οδηγήσει σε σκέψεις και πράξεις που θα βάλουν σε κίνδυνο τον πιστό, συγγενείς και φίλους, αγνώστους με διαφορετικές απόψεις. Η πίστη σε κάτι ανώτερο μπορεί να δίνει δύναμη, αλλά είναι τραγικό λάθος να ορίζει ένα δόγμα, αντί της λογικής, τη ζωή κάποιου. Αν μη τι άλλο, ο πιστός πρέπει να καταλάβει ότι δεν είναι κυκλωμένος από αόρατα όντα που επηρεάζουν τη ζωή του. Κι αν ο πιστός χρειάζεται οπωσδήποτε Δημιουργό του σύμπαντος, να συνειδητοποιήσει ότι δεν φαίνεται να αλληλεπιδρά με τον άνθρωπο, ούτε να ζητά κάτι απ’ αυτόν. Τι να θέλει άλλωστε από ένα τόσο ασήμαντο ον που ο ίδιος δημιούργησε;
Μακροπρόθεσμα, όλη η ανθρώπινη ιστορία είναι μια στιγμή, μια σπίθα ανάμεσα στις εκρήξεις της αιωνιότητας. Ο άνθρωπος είναι μικρός και ασήμαντος μπροστά στο σύμπαν. Είναι όμως σημαντικός για τον εαυτό του, τον συνάνθρωπο, τα παιδιά του, τον πλανήτη του. Είναι σημαντικός για όσους συμμετέχουν στη σύντομη ιστορία του. Κι αυτό αρκεί.