Πόσοι άνθρωποι μαρτύρησαν για τον Χριστό;

Θέλω καταρχάς να ξεκαθαρίσω ότι δεν αμφισβητώ πως άνθρωποι βασανίστηκαν και πέθαναν για την πίστη τους στον Ιησού. Το ίδιο δυστυχώς συμβαίνει και για άλλα θέματα, περισσότερο κοσμικά. Άνθρωποι βασανίζονται και πεθαίνουν για ιδεολογικές, πολιτικές, ή κοινωνικές απόψεις. Επειδή έχουν διαφορετικό χρώμα δέρματος ή προφορά. Είναι λογικό λοιπόν όταν πιστεύεις ότι διακυβεύεται η αθάνατη ψυχή σου, να βρίσκεις το θάρρος να πεθάνεις για την πίστη σου σε κάποιον συγκεκριμένο θεό. Ειδικά αν θεωρείς πως αν τολμήσεις έστω και να δηλώσεις ψευδώς ότι αλλαξοπίστησες για να γλιτώσεις τη ζωή σου, ο Θεός θα σε τιμωρήσει με μια αιωνιότητα στην κόλαση.

Πόσοι όμως ήταν οι μάρτυρες;

« Ο άγιος Νικόδημος ό Αγιορείτης στον πρόλογο του «Συναξαριστή» του σημειώνει: «Θέλεις, αγαπητέ, να μάθεις πόσο είναι το πλήθος μόνο των αγίων Μαρτύρων; Άκουσε· αναφέρεται στον “κατά των αθέων” δεύτερο τόμο του ιεροκήρυκα Προκοπίου (σελ. 227 και 237) ότι κάποιοι περίεργοι ιστορικοί αφού μελέτησαν όλα τα Μηνολόγια και Συναξάρια της Εκκλησίας που περιέχονται σε διάφορα βιβλία, μέτρησαν τους Μάρτυρες που περιέχονται σ’ αυτά και διαπίστωσαν ότι είναι δέκα εκατομμύρια εννιακόσιες πενήντα χιλιάδες. Έτσι, αν αυτοί διανεμηθούν ισόμετρα στις τριακόσιες εξήντα πέντε ημέρες του έτους, αναλογούν να εορτάζονται κάθε ημέρα τριάντα χιλιάδες Μάρτυρες… Και αν κάποιος, υποθετικά, ενδιαφερόταν να μετρήσει όλους τους Αποστόλους, τους Προφήτες, τους Ιεράρχες, τους Ιερομάρτυρες, τους Οσίους, τους Οσιομάρτυρες, τους Ομολογητές και απλά όλους τους αγίους άνδρες και γυναίκες μαζί, τόσο εκείνους που περιέχονται σε τούτον το Συναξαρι­στή, όσο και εκείνους που συναντάμε σε άλλα βιβλία της Εκκλησίας· αν, λέγω, ενδιαφερόταν κάποιος να μετρήσει όλους τους ανωτέρω Αγίους και φίλους του Θεού, θα εύρισκε να είναι περισσότεροι από την άμμο της θάλασσας».  »

(Πηγή: http://www.diakonima.gr/2015/07/28/πόσοι-είναι-οι-άγιοι-μάρτυρες/  )

Οι μάρτυρες είναι γύρω στα 11.000.000 λοιπόν. Μαζί με τους αγίους, περισσότεροι από την άμμο της θάλασσας. Ή μήπως όχι;

«378 μ.Χ. Ο Ιερώνυμος γράφει: "Από Ινδίας μέχρι Βρετανίας, όλα τα έθνη αντηχούν τον θάνατον και την ανάστασιν τού Χριστού (Isaiam Cliv, Epistol. XIII Ad Paulinum)”. Υπολογίζει από τα στοιχεία που έχει, ότι 1.900.000 Χριστιανοί έχουν μαρτυρήσει από το 30 μ.Χ.»

(Πηγή: https://www.impantokratoros.gr/epektash-xristianismou-diogmoi.el.aspx )

Προφανώς στη λίστα προστέθηκαν κι άλλοι μάρτυρες που βρέθηκαν ανάμεσα σε αλλόθρησκους, έκαναν ομολογία πίστεως, διώχθηκαν, βασανίστηκαν, δολοφονήθηκαν.
Τα νούμερα όμως, ειδικά μέχρι την έλευση του Κωνσταντίνου, είναι εξωπραγματικά. Οι διώκτες θα έπρεπε να σπαταλήσουν τεράστιους πόρους και να χάσουν ακόμη περισσότερους, χρησιμοποιώντας μεγάλο ανθρώπινο δυναμικό για να εντοπίσουν και να βασανίσουν και να σκοτώσουν εκατοντάδες και χιλιάδες κάθε φορά χριστιανούς, χάνοντας όμως έτσι τις φορολογικές τους εισφορές. Επιπροσθέτως, αφού ανάμεσα στους μάρτυρες υπήρχαν πολλές γυναίκες, μετά από τριακόσια χρόνια γενοκτονίας θα περίμενε ίσως κανείς να μην υπάρχουν πλέον χριστιανές για να διαδώσουν στα παιδιά τους τη θρησκεία τους. Κι όμως, οι χριστιανοί φέρονται να είναι το 12% του ανθρώπινου πληθυσμού γύρω στο 350 μ.Χ. Δηλαδή κοντά στα 16.000.000, σε μια Βυζαντινή αυτοκρατορία περίπου 25.000.000. Ιστορικοί που ασχολήθηκαν βρίσκουν όντως τα νούμερα των μαρτύρων υπερβολικά και δίνουν κάποιες εξηγήσεις γι’ αυτό:

«Η θεολόγος Κάντιτα Μος [Σημ 3] , υποστηρίζει στο βιβλίο της «Ο μύθος των διωγμών» πως οι διωγμοί εναντίον των χριστιανών είναι μύθος ο οποίος δημιουργήθηκε στην αρχαιότητα λόγω εσωτερικών διαμαχών των χριστιανών της αρχαιότητας [35] Η Μος υποστηρίζει πως οι όποιες διώξεις Χριστιανών ήταν σποραδικές, πως οι ρωμαϊκές αρχές δεν κάνανε διωγμούς εναντίον των χριστιανών εκτός από μια μικρή περίοδο 12 χρόνων τους πρώτους 3 αιώνες του Χριστιανισμού, όπου τότε οι Χριστιανοί ήταν στόχος των αυτοκρατορικών αρχών.[36] ενώ η αντίληψη του Διωγμού είναι θεμελιώδης στην κοσμοθεωρία του Χριστιανισμου, σημειώνοντας πως δημιουργεί την εντύπωση πως οι χριστιανοί είναι μια μειονότητα που αντιμετωπίζει πόλεμο- ακόμη και όταν είναι αριθμητικά οι περισσότεροι.[37]. O ιστορικός Πολ Κάβιλ (Paul Cavill) [Σημ 4] ισχυρίζεται πως η Καινή Διαθήκη διδάσκει πως οι διώξεις είναι σύμφυτες με τον Χριστιανισμο και αυτό έδινε την αίσθηση στους πρώτους χριστιανούς ότι διώκονταν, δημιουργώντας το Χριστιανικό σύμπλεγμα δίωξης[39] Την ίδια άποψη εκφράζει και η καθηγήτρια Θεολογίας Φραντσέσκα Σταυρακοπούλου[40]»

(Πηγές: https://el.wikipedia.org/wiki/Διώξεις_κατά_Χριστιανών_έως_τον_4ο_αιώνα
https://www.impantokratoros.gr/epektash-xristianismou-diogmoi.el.aspx
https://en.wikipedia.org/wiki/Estimates_of_historical_world_population )


Εν πάση περιπτώσει, ασχέτως αν ήταν έντεκα, δύο εκατομμύρια, ή επτά χιλιάδες οι μάρτυρες, για κάποιους από αυτούς η οργανωμένη εκκλησία ισχυρίζεται ότι γνωρίζει πράματα και θάματα. Κυριολεκτικά. Ονόματα, οικογένειες, ανατροφή, σπουδές, ανατριχιαστικές λεπτομέρειες για τον τρόπο που βασανίστηκαν, τα λόγια που είπαν, τον θαυμαστό τρόπο που τελικά σώθηκαν ή κατέληξαν. Οι περιγραφές των βασανισμών ανταγωνίζονται σε φρικαλεότητα η μία την άλλη. Καζάνια με λιωμένη πίσσα, ακρωτηριασμοί, σπασίματα οστών. Η περιγραφές ενίοτε είναι τόσο λεπτομερείς που αναρωτιέσαι ποιος βρισκόταν εκεί και τις κατέγραφε τόσο επιμελώς.
Κι όμως, σύμφωνα με τα χριστιανικά κείμενα πολλοί ως εκ θαύματος δεν καίγονταν, δεν υπέφεραν, δεν πέθαιναν στα χέρια των βασανιστών τους.
Στις ιστορίες αυτές θα βρει κανείς βαθιά και ψυχωφέλιμα διδάγματα. Πλούσιες και όμορφες κοπέλες που απαρνούνται τα εγκόσμια και πεθαίνουν για την πίστη τους. Νέους από καλές οικογένειες που γίνονται μάρτυρες για τον Χριστό. Και αντιστρόφως, έσχατοι που δια μέσω του μαρτυρίου πρώτοι έσονται. Μάρτυρες που με τα θαύματα που συντελούνται κατά τον βασανισμό τους, κάνουν τους βασανιστές να πέσουν στα γόνατα και να προσκυνήσουν τον Χριστό.

Αυτό που ΔΕΝ θα βρει κανείς όμως, είναι κάποια ιστορική πηγή έξω από τα γραφόμενα χριστιανών, που να αναφέρει με ΟΠΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ τρόπο τη θαυματουργή επιβίωση χριστιανών από καζάνια με καυτό λάδι, φωτιές και αφαίρεση ζωτικών οργάνων. Κανένα εξωχριστιανικό κείμενο δεν αναφέρει θαύματα κατά τα βασανιστήρια των χριστιανών. Κανένας γιατρός, ιστορικός ή φιλοπερίεργος της εποχής δεν αναφέρει παράξενα φαινόμενα.

Αυτές οι ιστορίες, ακόμη κι αν υποθέσουμε καλοπροαίρετα ότι δημιουργήθηκαν από την προφορική παράδοση και την υπερβολή του «σπασμένου τηλεφώνου», συντηρούνται και εμπλουτίζονται από τον κλήρο ως παραδείγματα προς μίμηση, ενώ παράλληλα οι αλλόδοξοι στιγματίζονται συλλήβδην ως μισαλλόδοξοι βασανιστές.
Είναι επίσης χριστιανικός «αντίλογος» (No true Scotsman fallacy) όταν κάποιος επισημάνει για παράδειγμα την επιβολή του χριστιανισμού από τον Κωνσταντίνο και τους διωγμούς των μη χριστιανών: «Αυτά ήταν εξαιρέσεις από υπερβολικό ζήλο, επειδή οι χριστιανοί είχαν δολοφονηθεί κατά χιλιάδες επί τριακόσια χρόνια».
Ακόμη και αν δεν είχαν χρησιμοποιήσει βία όμως, κι ενώ γνώριζαν πόσο φριχτό είναι να σου στερούν τη θρησκεία σου και να διώκεσαι για αυτή, οι καλοί χριστιανοί της εποχής επέβαλαν το Μωσαϊκό «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» στους αλλόθρησκους της εποχής απαγορεύοντάς τους να λατρεύουν τους θεούς τους. Γκρέμισαν τους ναούς τους. Ακόμη και χωρίς οσιομάρτυρες, θρησκείες καταδικάστηκαν σε θάνατο από την επιβολή του χριστιανισμού. Και ενώ δεν πιστεύω στην ύπαρξη θεών, θεωρώ αναφαίρετο το δικαίωμα της ανεξιθρησκίας.

Πολλοί πιστοί λένε «Ακόμη κι αν δεν υπάρχει Θεός, εμένα μου δίνει κουράγιο η πίστη μου, οπότε τι σε πειράζει εσένα; Γιατί σκαλίζεις το δόγμα μου; Γιατί διώκεις την αλήθεια των πιστεύω μου;» Καταρχάς επειδή η πίστη σου σε κάποιον θεό οδηγεί σε κοσμικές αποφάσεις που επηρεάζουν και τους υπόλοιπους. Κλασικό παράδειγμα η δουλεία και η δικαιολόγησή της από τον χριστιανισμό.
Επίσης, το να προτιμάς το βολικό από την αλήθεια δεν είναι καλό χαρακτηριστικό. Κατά τη γνώμη μου η επιλογή τρόπου ζωής βάσει των επιταγών της θρησκείας δεν διαφέρει από την επιλογή συντρόφων ή συνεργατών βάσει ζωδίων. Είναι δυνατόν, και πιθανότατα θα οδηγήσει σε τραγικά λάθη.
Ταυτόχρονα είναι πολύ συνηθισμένο το μοτίβο του πιστού που νιώθει διωκόμενος όταν του κάνεις λογικά ερωτήματα για τα πιστεύω του.  Που εμφανίζεται σε «ομάδες άθεων» στο ίντερνετ, παραθέτει κοινότοπες «αποδείξεις» της ύπαρξης του Θεού που θεωρεί αδιαμφισβήτητες, και αντιεπιστημονικές ασυναρτησίες που θεωρεί βαθυστόχαστες. Που όταν του επιδεικνύουν τα λογικά σφάλματα, τις διαστρεβλώσεις και τις ανακρίβειές του, θεωρεί ότι δέχεται επίθεση, κακοποιείται, χλευάζεται. Που είτε δεχθεί τα σχόλια στωικά, είτε απαντήσει δυναμικά με «αγνή χριστιανική αγάπη», δεν παύει να νιώθει κι αυτός ότι κάνει ομολογία πίστεως και γίνεται βορά των λεόντων.

Ένας ακόμη μάρτυρας γεννιέται… 

Πιστοί και επιστήμη

 Μπαίνετε στο σπίτι, πατάτε τον διακόπτη να ανάψει το φως, αλλά αυτό δεν ανάβει.Τι κάνετε;

Αναρωτιέστε αν κάηκε η λάμπα. Την ξεβιδώνετε και βάζετε μια άλλη στη θέση της. Ούτε αυτή ανάβει.
Ξαφνικά θυμάστε ότι βάζοντας το μπουφάν, χτυπήσατε με το χέρι το φωτιστικό που πήγε και ήρθε, πάλι καλά που δεν έπεσε. Κατεβάζετε τον γενικό, φέρνετε τη σκάλα, ανεβαίνετε μέχρι τις συνδέσεις του φωτιστικού στο ταβάνι και ανοίγοντας το κουτί βλέπετε ότι ένα καλώδιο έφυγε από τη θέση του.Το επανασυνδέετε, ανεβάζετε τον γενικό, πατάτε τον διακόπτη και το φως ανάβει.
Συγχαρητήρια. Μόλις χρησιμοποιήσατε την επιστημονική μέθοδο για να λύσετε ένα απλό πρακτικό πρόβλημα της ζωής σας.

Διευκρινίζω εξ αρχής πως όσα διαβάσετε παρακάτω δεν αφορούν όλους τους πιστούς. Κάποιοι διαχωρίζουν σαφώς μέσα τους το «υλικό» σύμπαν από τον θεό, θεωρώντας ότι ο θεός αποφεύγει συνειδητά να αποδειχθεί, ή υποστηρίζουν ότι φυσικό και μεταφυσικό είναι θέματα που εξετάζονται από διαφορετικά «εργαλεία».
Κάποιοι πιστοί όμως θεωρούν καλή βάση για την απόδειξη της ύπαρξης του θεού ή των θεών τους, επιστημονικά θέματα για τα οποία συνήθως η ανθρώπινη γνώση είναι ακόμη περιορισμένη. Αγαπημένοι τομείς τα κβάντα, η θεωρία των χορδών και κάποια παραλλαγή της ιδέας ότι «Η συνείδηση δημιουργεί την πραγματικότητα». Η σκοτεινή ενέργεια, μάλλον λόγω του ονόματός της, αποφεύγεται (αν και θα βόλευε τους χριστιανούς, ως «πανταχού παρούσα και τα πάντα πληρούσα» στο σύμπαν).
Ο «θεός των κενών» που κάποτε κρυβόταν πίσω από τους κεραυνούς ως Δίας που έριχνε αστραπές και ως Ποσειδώνας που τάραζε τις θάλασσες, ο «θεός των κενών» που κατοικούσε σε βουνά, σύννεφα και ουράνιους κήπους, βρίσκεται πλέον στις μέρες μας σε μικροκοσμικά φαινόμενα.
Έχοντας συμμετάσχει με εκατοντάδες σχόλια, κι έχοντας διαβάσει χιλιάδες τέτοιες συζητήσεις με πιστούς των τριών μεγαλύτερων θρησκειών (χριστιανούς, μουσουλμάνους, ινδουιστές), δεν άργησα να αντιληφθώ ότι ο πιστός που χρησιμοποιεί τέτοια «επιχειρήματα» δεν αντιλαμβάνεται σωστά ή ίσως και καθόλου την επιστημονική μέθοδο. Μπορεί να είναι μορφωμένος, καλλιεργημένος και κατά τα άλλα πανέξυπνος, έχει όμως λάθος εικόνα για το πώς γνωρίζουμε ό,τι γνωρίζουμε. Συνήθως αυτή η στρεβλή εικόνα συνοδεύεται από άλματα και σφάλματα λογικής, τύπου «Η κβαντική διεμπλοκή αποδεικνύει ότι υπάρχει θεός», ή «Δες πόσο σοφά είναι ΠΛΑΣΜΕΝΗ η φύση, άρα υπάρχει θεός». Σε πολλές περιπτώσεις, έχοντας μάθει να αποδέχεται τη μεταφυσική εξήγηση του Θεού πίσω από διάφορα φαινόμενα επειδή έτσι του εξήγησε ο γονέας, ο ιερέας ή ο κατηχητής του, του είναι εύκολο να δεχθεί ότι η πραγματικότητα επηρεάζεται γενικά από αόρατους και ανεξήγητους παράγοντες.

Συχνά, ο πιστός μπερδεύει την επιστήμη με τη φιλοσοφία, και θεωρεί ότι η αποδεκτή επιστημονική άποψη βγαίνει κατόπιν ανταλλαγής επιχειρημάτων όπου κερδίζουν τα πιο πειστικά. Η επιστήμη όμως δεν είναι δικαστήριο. Η επιστήμη προσπαθεί να εξηγήσει τα φαινόμενα. Δεν είναι αυθαίρετες απόψεις έξυπνων ειδικών που φαίνονται να είναι σωστές και έχουν τη σύμφωνη γνώμη άλλων ειδικών. Είναι οι όσο το δυνατόν καλύτερα τεκμηριωμένες εξηγήσεις που έχουμε για το πώς λειτουργεί το σύμπαν.
Εδώ και 150 χρόνια περίπου, αντιλαμβανόμενοι ότι οι ανθρώπινες αισθήσεις είναι ανεπαρκείς και το ανθρώπινο μυαλό ατελές, επιρρεπές στα σφάλματα και συχνά προκατειλημμένο έστω και ασυνείδητα, οι επιστήμονες δημιούργησαν αυτό που σήμερα ονομάζουμε επιστημονική μέθοδο. Μια «ψυχρή» μεθοδολογία εξήγησης του πώς λειτουργεί ο κόσμος και γιατί, απαλλαγμένη όσο είναι δυνατόν από την ανθρώπινη υποκειμενικότητα. Τον πιο έγκυρο τρόπο για την ταξινόμηση και αξιοποίηση της γνώσης.
Πολύ συνοπτικά, πριν αποδεχθεί μια θέση ως ισχύουσα, η επιστήμη ακολουθεί τις εξής διαδικασίες:
Παρατήρηση (Δεν ανάβει το φως)
Υπόθεση (Κάηκε η λάμπα)
Διαψευσιμότητα (Μήπως είναι ματιασμένη; Μήπως προσποιείται την καμένη; )

Πρόβλεψη (Αν αλλάξω τη λάμπα, θα ανάψει)
Πείραμα (Αλλαγή λάμπας)
Αποτέλεσμα (Το φως εξακολουθεί να μην ανάβει)

Υπόθεση(Δεν άναψε, άρα κάτι δεν κάνει επαφή, ίσως το καλώδιο λόγω χτυπήματος)
Πείραμα (Έλεγχος και αποκατάσταση επαφών).
Αποτέλεσμα (Το φως ανάβει)

Επαναληψιμότητα (Το φως ανάβει κάθε φορά που πατάμε τον διακόπτη)

Αν το φως δεν άναβε, θα προχωρούσαμε ελέγχοντας άλλα πράγματα όπως ο διακόπτης, τα καλώδια ή ο ασφαλειοδιακόπτης της συγκεκριμένης λάμπας στον ηλεκτρολογικό μας πίνακα. Συνήθως, και ανάλογα με την εμπειρία μας, εξετάζουμε πρώτα τις πιθανότερες λύσεις, χρησιμοποιώντας ασυναίσθητα αλλά λογικά αυτό που περιγράφεται στο «ξυράφι του Όκαμ».
Δεν χρειάζονται περιττές υποθέσεις. Και η μεταφυσική ερμηνεία για κάτι που ακόμη δεν ξέρουμε την εξήγησή του και ίσως δεν τη μάθουμε ποτέ, προκαλεί νέα ερωτηματικά. Πώς ξέρεις ότι υπάρχει πλάστης δημιουργός του σύμπαντος; Γιατί, αν υπάρχει, να είναι ο δικός σου θεός;
«Ο θεός το έκανε» είναι μια εξήγηση που διαχρονικά έχει αποδειχθεί λάθος. Κανένας αριθμός ευχών και προσευχών δεν θα έκανε ποτέ τη λάμπα του παραδείγματος να ανάψει.

Η επιστημονική μέθοδος δεν βασίζεται απλώς στις ανθρώπινες αισθήσεις και εκτιμήσεις. Οι παρατηρήσεις, οι μετρήσεις και οι καταγραφές γίνονται συνήθως από μηχανήματα με απόλυτη ακρίβεια. Συσκευές ακούν, βλέπουν, μυρίζουν, καταγράφουν, αναλύουν πράγματα που είναι αδύνατο να συλλάβουν οι ανθρώπινες αισθήσεις. Φασματοσκόπια, τηλεσκόπια, μικροσκόπια, ακτίνες Χ, αξονική και μαγνητική τομογραφία. Τα δεδομένα αναλύονται, εξηγούνται, γίνονται υποθέσεις, πειράματα, δοκιμές, νέες αναλύσεις. Γράφονται συγγράμματα που εξετάζονται εξονυχιστικά από άλλους ειδικούς για σφάλματα (peer review), και γίνονται αντίστοιχα πειράματα από τρίτους σε διάφορα μέρη του κόσμου. Όταν τελικά υπάρξει αποδοχή (scientific consensus), εξηγούνται αναλυτικά οι λόγοι της συμφωνίας με τη συγκεκριμένη υπόθεση. Δεν επικρατεί η πλειοψηφία, επικρατεί η εξήγηση που στηρίζεται από δεδομένα. Αν νέα δεδομένα ανατρέψουν την κατάσταση, οι επιστήμονες ανακαλούν τη θέση τους σύμφωνα με τα νέα δεδομένα. Θα σημειώσω απλώς ότι από τη στιγμή που εφαρμόζεται η επιστημονική μέθοδος, τα νέα δεδομένα είναι συνήθως συμπληρωματικά. Δεν έχουμε ριζικές ανατροπές σε όσα γνωρίζουμε. 

Στις φυσικές επιστήμες, αυτό που αποδεικνύεται πειραματικά δεν αλλάζει ποτέ. Οι ίδιες φυσικές και χημικές διαδικασίες κάτω από τις ίδιες συνθήκες, θα έχουν πάντα το ίδιο αποτέλεσμα. Δύο μόρια υδρογόνου κι ένα οξυγόνου θα δημιουργούν νερό σε οποιοδήποτε σημείο του σύμπαντος. Νερού που θα παγώνει στους 0 και θα εξατμίζεται στους 100 βαθμούς Κελσίου σε πίεση 1 ατμόσφαιρας σε οποιοδήποτε μέρος του σύμπαντος, ακόμη κι αν δεν βρίσκεται εκεί κανείς να δώσει όνομα και αριθμούς στις ιδιότητες του νερού. Οτιδήποτε εμπεριέχεται στο σύμπαν μας, ακολουθεί τις εγγενείς ιδιότητες της ύλης, ή καλύτερα της υλοενέργειας, υπακούοντας στις τέσσερις Θεμελιώδεις Δυνάμεις. Την βαρυτική, την ηλεκτρομαγνητική, την ασθενή και την ισχυρή πυρηνική. Όλα τα στοιχεία που έχουμε δείχνουν ότι από τη στιγμή που σταμάτησαν να υφίστανται οι ακραίες αρχικές συνθήκες της δημιουργίας του σύμπαντός μας περίπου 14,6 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, το σύμπαν εξελίσσεται ακολουθώντας αυτές τις δυνάμεις. Ακόμη κι αν στον μικρόκοσμο έχουμε εξαιρέσεις όπως τα κβάντα και στον μακρόκοσμο έχουμε εξαιρέσεις όπως οι μαύρες τρύπες και μυστήρια όπως η σκοτεινή ενέργεια, καμία ένδειξη δεν υπάρχει ότι σε αυτές τις εξαιρέσεις εμπλέκεται κάποια μεταφυσική ενέργεια ή κάποια μορφή βούλησης. Είναι απλώς ακραία φαινόμενα σε ακραίες συνθήκες.

Για την επιστήμη δεν υπάρχουν αποδεκτές αλήθειες χωρίς εξήγηση, ειδικά όταν δεν υπάρχει επαναληψιμότητα. Όταν ένα φάρμακο έχει αποτέλεσμα, ο γιατρός γνωρίζει ποια είναι η δραστική ουσία και πώς επιδρά. Ο χημικός γνωρίζει γιατί το ένα κράμα είναι ανθεκτικότερο στην πίεση και το άλλο στη θερμοκρασία. Ο φυσικός γνωρίζει γιατί οι ημιαγωγοί αφήνουν τη διέλευση του ρεύματος μόνο προς τη μια κατεύθυνση. Όλα τα παραπάνω λειτουργούν σε όλο το σύμπαν άσχετα με την πίστη του επιστήμονα. Αντιθέτως, δεν υπάρχει καμία μεταφυσική εκδήλωση που να «αντέχει» στην επιστημονική μέθοδο. Δεν εντοπίζουμε φαντάσματα σε καμία συχνότητα. Μπορεί να μη γνωρίζουμε ακόμη γιατί ακριβώς «λειτουργεί» για παράδειγμα η βαρύτητα, το φαινόμενο όμως είναι παρατηρήσιμο, μετρήσιμο, με κατανοητές ιδιότητες. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να την αποδώσουμε στην δράση «βαρυτητονεραϊδών» που τραβούν τα πράγματα προς τα κάτω.
Στον αντίποδα, είναι εύκολο με ένα απλό πείραμα να αποδειχθεί αν ιερά αντικείμενα και ουσίες κάθε θρησκείας μεταφέρουν ή όχι μικροβιακό φορτίο. Αυτά τα πειράματα βέβαια είτε δεν επιτρέπονται και αποδοκιμάζονται, είτε η αποτυχία τους αποδίδεται σε εσκεμμένη θεϊκή απουσία. «Ο Θεός δεν δοκιμάζεται με πειράματα». Τα δεδομένα όμως δείχνουν ότι τα μικροβιακά φορτία, αδιαφορώντας για την ιερότητα του χώρου ή των αντικειμένων, δρουν όπως σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση. Καμία προσευχή δεν θα μειώσει τα βακτήρια σε μια αντικειμενοφόρο πλάκα. Και δυστυχώς κανένα ιερό αντικείμενο δε θα απομακρύνει την ασθένεια από κάποιον ασθενή.

Για την επιστήμη δεν υπάρχουν αυθεντίες. Οποιοσδήποτε, όσο ειδικός και αξιοσέβαστος κι αν είναι στον τομέα του, όσο σωστός κι αν έχει αποδειχθεί στο παρελθόν, θα πρέπει να αποδεικνύει την αλήθεια κάθε ισχυρισμού του εξίσου εμπεριστατωμένα με έναν πρωτοετή φοιτητή. Αντιλαμβανόμενοι την αξία της επιστημονικής μεθόδου, οι επιστήμονες που κάνουν επαναστατικές υποθέσεις, είναι συνήθως οι πρώτοι που «επιτίθενται» στην εγκυρότητα των υποθέσεών τους προσπαθώντας να βρουν σφάλματα σ’ αυτές. Ξέρουν πως αν κάτι είναι λάθος, είναι εντελώς άσκοπο να το υποστηρίζουν εγωιστικά, επειδή το διατύπωσαν. Η επεξήγηση της πραγματικότητας δεν είναι θέμα εγωισμού, ούτε πολιτικό debate. Για τους επιστήμονες, η αλήθεια δεν είναι υποκειμενική και θέμα γνώμης ή προσωπικής ερμηνείας. Η αλήθεια είναι μία και αυτή αναζητούν.

Η επιστήμη δεν έχει δόγματα και επιταγές χωρίς εξηγήσεις. Η επιστήμη δεν έχει «πιστεύω». Κανένας επιστήμονας δεν θα πει «Εδώ πιστεύω ότι ο θεός κάνει το S=142,3 και βγαίνει η εξίσωση». Και αν το πει, οι υπόλοιποι θα ανησυχήσουν για την ψυχική του υγεία.
Η επιστήμη δεν διστάζει να πει «δεν ξέρω» όταν δεν γνωρίζει. Δεν υποστηρίζει «βολικές» αλλά αστήρικτες υποθέσεις. Ερευνά την εγκυρότητά τους και εκφέρει εμπεριστατωμένη και αιτιολογημένη άποψη. Ο επιστήμονας θεωρεί απόλυτα φυσιολογικό να πει «Δεν έχω επαρκή δεδομένα για να δώσω μια λογική απάντηση» εκεί που ένας πιστός θα πει «Ο θεός το έκανε».

Η επιστήμη δεν θεωρεί αποδείξεις τις προσωπικές μαρτυρίες, ανεξάρτητα από την αξιοπιστία ή τον αριθμό των μαρτύρων. Όπως είπαμε, το μυαλό είναι επιρρεπές στα λάθη και ξεγελιέται πολύ εύκολα. Εκατομμύρια άνθρωποι θα επιβεβαιώσουν ότι βλέπουν νερό σε μια έρημο, ενώ θα πρόκειται απλώς για αντικατοπτρισμό. Σε όλους τους ανθρώπους η Γη φαίνεται επίπεδη και στατική, αλλά είναι σφαιρική και περιστρέφεται. Έμμεσα στοιχεία (όπως το εκκρεμές του Φουκώ, το φαινόμενο Κοριόλις, η διαφορά του μήκους και της κατεύθυνσης των σκιών σε διαφορετικά σημεία της Γης την ίδια ώρα κλπ) αποδεικνύουν την πραγματικότητα, ερχόμενα σε πλήρη αντίθεση με τις αισθήσεις μας. Κατ’ επέκταση, το «Ένιωσα την παρουσία του θεού» έχει την ίδια ακριβώς βαρύτητα με το «Ένιωσα την παρουσία του Μόμπι Ντικ». Είναι δημιουργήματα του μυαλού, πολλές φορές σπρωγμένα από την ανάγκη να αισθανθούμε ή να δούμε και να ακούσουμε κάτι.

Η επιστήμη δεν είναι δέσμια ενός κλειστού λόμπι υπαλλήλων κολοσσιαίων εταιριών που θέλουν το κακό και τα λεφτά μας. Πολλές ανακαλύψεις γίνονται σε γκαράζ, εργαστήρια πανεπιστημίων, ή αναζητώντας κάτι εντελώς διαφορετικό. Οι επιστήμονες δεν είναι απλώς έξυπνοι και «σοφοί» που διάβασαν πολλά βιβλία πάνω σε ένα θέμα. Δεν είναι ιστορικοί, φιλόσοφοι, δικηγόροι ή υποστηρικτές πολιτικού κόμματος με υποκειμενικές γνώμες επί κάποιου θέματος. Ως επιστήμονες, αντιλαμβάνονται στο μέγιστο δυνατόν βάθος τον τρόπο λειτουργίας του αντικειμένου της επιστήμης τους, και προσπαθούν βάσει αυτής της γνώσης να «χειριστούν» τη φύση προς όφελός μας. Σε αρκετές περιπτώσεις ξέρουν τα όρια της φύσης. Ένας χημικός ξέρει και μπορεί να εξηγήσει γιατί είναι αδύνατο να μετατρέψεις κάποια άλλη χημική ουσία σε χρυσό. Δεν πρόκειται ποτέ να χάσει τον χρόνο του σαν αλχημιστής, δοκιμάζοντας στην τύχη ουσίες με την ελπίδα ή την πίστη ότι θα δημιουργήσει χρυσάφι, επειδή έτσι διάβασε σε ένα παλιό βιβλίο.

Οποιοσδήποτε άνθρωπος με επαρκείς διανοητικές ικανότητες και διάθεση, μπορεί να σπουδάσει, να μάθει, να κατανοήσει μία ή περισσότερες επιστήμες. Σε οποιονδήποτε άνθρωπο επιτρέπεται να αποδείξει κάτι διαφορετικό από όσα ξέρουμε ως τώρα και να πάρει κάποιο Νόμπελ, ίσως σώζοντας και την ανθρωπότητα επί τη ευκαιρία, ακόμη κι αν αυτό φαίνεται να είναι εις βάρος των μεγαλύτερων οικονομικών συμφερόντων. Ειδικά στην εποχή του ίντερνετ, είναι αδύνατο να φιμώσεις κάποιον που έχει αποδείξεις για κάτι διαφορετικό από τα ως τώρα γνωστά. Και οι επιστήμονες κάθε άλλο παρά θέλουν να φιμωθεί κάποιος με μια καλύτερη εξήγηση και πρόταση για την πραγματικότητα. Αντιθέτως, η επιστήμη αναζητά συνεχώς το διαφορετικό, προκειμένου να βάλει στη θέση τους κι άλλα κομμάτια του παζλ της πραγματικότητας.
Όσο καλύτερα αντιλαμβάνεται κανείς την πραγματικότητα, τόσο πιο «αντικειμενική» είναι η αντιμετώπισή της. Μια τέτοια «αντικειμενικότητα» προσπαθεί να πετύχει η επιστημονική μέθοδος. Γι’ αυτό το «Είναι έτσι επειδή το πιστεύω» δεν είναι αποδεκτή αιτιολόγηση. Το «Εγώ αυτό νιώθω μέσα μου» δεν είναι απόδειξη. Το «Δεν μπορείς να είσαι σίγουρος πως δεν είναι έτσι» δεν σημαίνει πως πρέπει να γίνει αποδεκτή οποιαδήποτε αστήρικτη πρόταση χωρίς αποδείξεις.

Παρατηρούμε δυστυχώς ένα ακόμη μοτίβο όταν η επιστήμη έρχεται σε αντίθεση με τα πιστεύω του πιστού, τόσο σε θέματα φυσικής και κοσμολογίας, όσο, κυρίως, σε εξελικτικά ή ιατρικά θέματα. Όταν για παράδειγμα κάποιος ειδικός εξηγεί ότι τα εμβόλια είναι αδύνατο να προκαλέσουν αυτισμό, ή ότι δεν έχουμε ενδείξεις επέμβασης κάποιου θεού στη φύση, συχνά αντιμετωπίζεται από τον πιστό ως πιόνι του συστήματος, άπιστος, αφελής, αδαής, ημιμαθής, άσχετος. Μπροστά στη δυσπιστία, την κοροϊδία, την αναίδεια, το «κούνημα του δακτύλου» και την άρνηση κατανόησης, κάποια στιγμή ακόμη και ο πιο καλόπιστος γνώστης είτε θα εγκαταλείψει τις προσπάθειες διαλόγου, είτε θα φερθεί «παράλογα» απότομα σε αυτόν που υποστηρίζει μια αστήρικτη θεωρία που του άρεσε, παραβλέποντας τα στοιχεία που δεν του αρέσουν επειδή διαφωνούν με την κοσμοθεωρία των πιστεύω του. Ου με πείσεις καν με πείσεις.

Κάποια επιστημονικά πεδία έχουν τέτοιο βάθος που χρειάζεται να αφιερώσει κανείς μια ζωή σε αυτά. Δεν είναι όμως απαραίτητο να εμβαθύνει κανείς τόσο πολύ προκειμένου να καταλάβει την ουσία των επιστημών και την αιτιολόγηση των συμπερασμάτων τους. Είναι πλέον εύκολο να βρει κανείς στο ίντερνετ σελίδες ή βίντεο εκλαϊκευμένης επιστήμης πάνω σε σχεδόν οποιονδήποτε τομέα. Κοσμολογία, αστρονομία, βιολογία και εξελικτική βιολογία, ιστορία του ανθρώπινου είδους, η ιστορία των θρησκειών, επιστημονική μέθοδος, λογική και λογικά σφάλματα, είναι μερικά από τα βασικά θέματα που πρέπει να ερευνήσει κανείς έστω και στοιχειωδώς, προκειμένου να αρχίσει να σχηματίζει μια πιο «αντικειμενική» εικόνα για τον κόσμο από αυτήν που έχουμε οι περισσότεροι μεγαλώνοντας στην ημιμάθεια, τις προλήψεις, το κακό μάτι και την πίστη στο μεταφυσικό. Και όσο περισσότερα μαθαίνει κανείς, τόσο καλύτερα καταλαβαίνει γιατί συμφωνούν και πώς συγκλίνουν όλες οι επιστήμες στην εξήγηση της φύσης του σύμπαντος, προσεγγίζοντάς το ανεξάρτητα και από διαφορετική πλευρά η κάθε μία.


Ένα εξαιρετικό βίντεο της Καθημερινής Φυσικής για το θέμα της επιστημονικής μεθόδου: https://www.youtube.com/watch?v=hByw9LHkLxs


Επιστημονική μέθοδος:
https://el.wikipedia.org/wiki/Επιστημονική_μέθοδος

Ο Θεός των κενών:
https://en.wikipedia.org/wiki/God_of_the_gaps

Το ξυράφι του Όκαμ:
https://el.wikipedia.org/wiki/Ξυράφι_του_Όκαμ

Οι τέσσερις θεμελιώδεις δυνάμεις: http://users.sch.gr/gumyan/autosch/joomla15/index.php/2014-08-06-14-39-36

Peer Review:
https://en.wikipedia.org/wiki/Peer_review

Scientific consensus:
https://en.wikipedia.org/wiki/Scientific_consensus

Λογικές πλάνες:
https://el.wikipedia.org/wiki/Λογική_πλάνη

https://braining.gr/blog/πώς-παρεκτρέπεται-η-σκέψη-λογικές-πλάνες.html

Το «προφίλ» του χριστιανού

Οι άνθρωποι με κοινή ιδεολογία και παιδεία, είναι φυσικό να έχουν επίσης πολλά κοινά ενδιαφέροντα και παρόμοιο τρόπο σκέψης. Τα κοινωνικά δίκτυα, ως καθρέφτης της κοινωνίας, είναι ένα καλό σημείο παρατήρησης συμπεριφορών και εξαγωγής συμπερασμάτων. Βλέποντας λοιπόν τα ποστ του «ενεργού» χριστιανού που «κάνει ομολογία πίστεως» στο προφίλ του, συναντάμε μεταξύ άλλων τα εξής κοινά και αντιφατικά σημεία:

Γράφει ή αναπαράγει ψυχωφέλιμα κείμενα για την αιωνιότητα της ψυχής και την ασημαντότητα των επίγειων. Ταυτόχρονα ποστάρει κολακευτικές ή εντυπωσιακές selfie από το σπίτι, το γυμναστήριο, τον χώρο εργασίας, την έξοδο για ποτό. Καμαρώνει για το αυτοκίνητο, τη μηχανή, το κινητό του.

Την περίοδο των εορτών ποστάρει εκκλησιαστικούς ύμνους, τον υπόλοιπο καιρό «ύμνους» του Αργυρού και της Πάολας. Από το αμήν, στους αμανέδες. Παίρνει εξίσου πολλά Like σε όλα, από τους ίδιους χριστιανούς φίλους του.

Ποστάρει κηρύγματα ιερέων για την αγάπη του Χριστού, και εικόνες εμπνευσμένες από το «μείζων δε τούτων, η αγάπη». Μισεί όμως τους «αλλόθρησκους ισλαμιστές λαθροεισβολείς» και το δηλώνει με κάθε ευκαιρία. Επίσης θεωρεί τους χριστιανούς διαφορετικών δογμάτων αιρετικούς και «καβαλημένους από τον διάβολο».

Σε κάθε καταστροφή ποστάρει προσευχές για τα θύματα, και γεμίζει με «Αμήν» τα σχετικά ποστ σε χριστιανικές σελίδες. Αυτό στις περισσότερες περιπτώσεις είναι αρκετό για να νιώσει ότι έκανε το καθήκον του και να μην κάνει οτιδήποτε άλλο. Κατ’ επέκταση, αν δει ένα ατύχημα στον δρόμο, θα κάνει αμέσως τον σταυρό του και θα προσευχηθεί και μετά ίσως σκεφτεί να πάρει τηλέφωνο το 166 ή να σταματήσει να βοηθήσει. Ίσως.

Ποστάρει χριστιανικά meme τύπου «Πόσο συχνά σε σταυρώνουμε με τις αμαρτίες μας, Χριστέ μου;» μαζεύοντας Like και «Αμήν». Έτσι νιώθει επαρκώς εξιλεωμένος για τις αμαρτίες του ώστε να συνεχίσει να μπεκροπίνει, να απατάει τη γυναίκα του, να φέρεται άσχημα. Όπως στον μύθο του Αισώπου, αναζητεί τα ίχνη του λιονταριού, όχι το ίδιο το λιοντάρι.

Θεωρεί ότι Ελλάδα και Ορθοδοξία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες έννοιες «εδώ και 2.000 χρόνια», ξεχνώντας ότι η Εβραϊκής προέλευσης χριστιανική θρησκεία επιβλήθηκε στην Ελλάδα το 380 μ.κ.χ. από τον Θεοδόσιο. Όπως επίσης θεωρεί ότι πηγή της παγκόσμιας ηθικής είναι ο χριστιανισμός, ξεχνώντας ότι οδηγοί καλής συμπεριφοράς προς τον συνάνθρωπο υπάρχουν από αρχαιοτάτων χρόνων.

Θεωρεί με σιγουριά τον Σωκράτη «προφήτη» του χριστιανικού θεού επειδή μίλησε για «τω αγνώστω θεώ», κάνοντας επίκληση στην αυθεντία και αυθαίρετες υποθέσεις, παραβλέποντας ότι μπορεί να ήταν απλώς ένας αγνωστικιστής της εποχής του.
Δεν σκέφτεται ότι οι υπόλοιποι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, ποιητές, συγγραφείς, ιατροί και μαθηματικοί που επίσης θαυμάζει, πίστευαν ότι 12 θεοί είχαν εξοχικό παλάτι κάπου στον Όλυμπο.

Ποστάρει χωρίς δεύτερη σκέψη θεωρίες συνωμοσίας για χαράγματα, 666, εμβόλια με μικροτσίπ, λέσχες και αεροψεκασμούς, ειδικά όταν νιώθει ότι στρέφονται εναντίον της πίστης του. Όσο φανατικότερα θρησκευόμενος, τόσο πιο ακραία τα ποστ του. Για κάποιους κατά τα άλλα σπουδαγμένους και επιστήμονες στον τομέα τους, η Γη είναι 6.000 ετών, επειδή έτσι βγαίνει το μέτρημα στην Παλαιά Διαθήκη.

Εκτός από τον χριστιανισμό, έχει και μια δεύτερη θρησκεία. Την ποδοσφαιρική ομάδα που υποστηρίζει φανατικά, άλλοτε ευλαβικά, και άλλοτε με μπινελίκια. Χλευάζει με κάθε τρόπο τους οπαδούς των υπολοίπων ομάδων, και χαίρεται με τις ήττες τους. Παραδόξως, οι ιερείς όχι μόνο επιδοκιμάζουν αυτή την εμμονή, αλλά δεν κρύβουν και τη δική τους αγάπη για κάποια συγκεκριμένη φανέλα.

Παίζει Προ-Πο, δικαιολογώντας το ως τεχνικό παιχνίδι και όχι «τζόγο». Παίζει όμως και όλα τα  υπόλοιπα νόμιμα τυχερά παιχνίδια του πρακτορείου και παίρνει λαχεία, παρά την αντίθετη γνώμη της θρησκείας του. Αυτά απλώς τα δικαιολογεί ως «Αν θέλει ο Θεός, είναι ένας τρόπος να μας δώσει». Τα υπόλοιπα τυχερά παιχνίδια, ειδικά αυτά που παίζονται με τράπουλα, είναι «του σατανά».
Μπορεί να έχει πρακτορείο Προ-Πο και να φωτογραφίζεται μέσα σ’ αυτό με φόντο χριστιανικές εικόνες, σκόρδα και ματόχαντρα «για το γούρι». Ταυτόχρονα βέβαια θα ωρύεται εναντίον των  «μασωνικών ναών του χρήματος», δηλαδή των καζίνο.

Υποστηρίζει κάποιο κόμμα, συνήθως φανατικά και συνήθως δεξιάς κατεύθυνσης τύπου «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια». Ο αριστερός χριστιανός συνήθως κάνει παραλληλισμό του χριστιανισμού με τον κομμουνισμό, νιώθοντας διπλά διωγμένος. Οι πολιτικές πεποιθήσεις του πιστού είναι επαρκής λόγος όχι μόνο για να μισεί, αλλά ακόμη και για να σκοτώσει, όπως αποδεικνύουν αμέτρητοι εμφύλιοι. Το δόγμα της αγάπης πάει περίπατο μπροστά στις πολιτικές διαφορές. Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα.

Ο δεξιός χριστιανός μισεί τον κομμουνισμό αλλά αγαπά τα «ορθόδοξα αδέρφια του» που ζουν σε ανατολικές κομμουνιστικές χώρες, παραβλέποντας ότι ειδικά οι «ξανθοί σωτήρες» ηγέτες τους, είναι αυτοί που συντηρούν τον κομμουνισμό που τόσο μισεί.

Στο προφίλ της χριστιανής θα βρείτε τα παραπάνω αναμεμειγμένα επιπροσθέτως με:
- Selfie, με σέξι ρούχα, πόζες ή εκφράσεις.
- Συμμετοχές σε διαγωνισμούς lifestyle εκπομπών για ρούχα/αξεσουάρ/καλλυντικά/ταξίδια.

- Ποστ αμφίβολων σελίδων τύπου «Δεν θα το πιστέψετε»

-Ποστ παιχνιδιών τύπου «Τι ζώδιο είστε στο κινέζικο ωροσκόπιο» και «Αν η Μαίρη ήταν ζώο, τι ζώο θα ήταν;»

Θα ήθελα κάπου εδώ να διευκρινίσω το εξής. Δεν κατηγορώ τους πιστούς για τις παραπάνω συμπεριφορές. Υπήρξα χριστιανός και τους καταλαβαίνω. Υπάρχει μια συνεχής γνωστική ασυμφωνία στο μυαλό ενός πιστού, σε πολλές εκφάνσεις της ζωής του. Το δόγμα έρχεται πολύ συχνά σε αντίθεση τόσο με την πραγματικότητα, όσο και με τις βαθύτερες επιθυμίες του.

Είναι λογικό να θέλεις να αρέσεις, είναι εξελικτικό πλεονέκτημα για την διαιώνιση του DNA σου. Όσο κι αν η θρησκεία σου περιφρονεί, στα λόγια τουλάχιστον, τα εγκόσμια.

Είναι φυσικό να σου αρέσουν τα ανατολίτικης προέλευσης ακούσματα, επειδή μέσα σε αυτά μεγάλωσες και εσύ και οι πρόγονοί σου. Είναι όμως αφύσικο να μισείς τους Τούρκους 200 χρόνια μετά το 1821 επειδή ήταν αλλόθρησκοι, αλλά όχι τους χριστιανούς Γερμανούς μόλις 30 χρόνια μετά το 1940, όταν η Γερμανία δέχθηκε χιλιάδες μετανάστες. Όπως είναι αφύσικο να τους αποκηρύσσεις ως αιρετικούς 20 χρόνια μετά, αφού πλέον θεωρείς ότι δεν έχεις την ανάγκη τους.

Είναι φυσικό να σου αρέσει η αγωνία των τυχερών παιχνιδιών. Είναι αφύσικο να προσπαθείς να τα χωρέσεις σε ένα δόγμα που είναι εναντίον τους.

Είναι αφύσικο να ορίζει τη ζωή σου ένα δόγμα που γράφτηκε χιλιάδες, εκατοντάδες, ή έστω δεκάδες χρόνια πριν. Οι κοινωνίες εξελίσσονται ραγδαία. Μπορεί οι βασικοί, δομικοί κανόνες να παραμένουν ίδιοι, η ηθική όμως αλλάζει συνεχώς. Για παράδειγμα, ο φόνος και η κλοπή καταδικάζονταν και θα καταδικάζονται πάντα ως εμφανώς βλαπτικές πράξεις. Η μίνι φούστα και η ομοφυλοφιλία όμως, όχι. Η μελέτη της ανθρώπινης φύσης έδειξε πόσο λάθος και απαράδεκτη είναι η δουλεία και η παιδοφιλία.

Δυστυχώς, προσωπικά δεν μπορώ να σκεφτώ λύση για το «πρόβλημα» των αντιφάσεων στον τρόπο σκέψης ενός πιστού. Και το ονομάζω «πρόβλημα» επειδή όπως είπα η γνωστική ασυμφωνία είναι μόνιμη, και πολλές φορές ενοχλητική. Ο πιστός μπορεί να επιλέξει να ερμηνεύσει μεταφορικά ή ποιητικά κάποια θέματα δόγματος, ώστε να νιώσει καλύτερα με τις επιλογές του, αλλά κατά βάθος υπάρχουν πάντα αναπάντητα ερωτήματα και εμφανείς αντιφάσεις.
Κατά τη γνώμη μου, μόνο η απομάκρυνση από την πίστη, από το δόγμα, φέρνει τελικά τη λυτρωτική συνειδητοποίηση ότι η πραγματικότητα λειτουργεί βασισμένη αποκλειστικά στους φυσικούς νόμους, χωρίς μυστηριώδεις μεταφυσικές επεμβάσεις. Ότι η συνολική πρόοδος της κοινωνίας βελτιώνει αυτόματα τη ζωή όλων μας. Ότι τα αστήρικτα πιστεύω επειδή «έτσι λέει ένα παλιό ιερό βιβλίο», δημιουργούν και συντηρούν μια στρεβλή εικόνα για την πραγματικότητα.

Η “δουλειά” του ιερέα

Η ιστορία των θρησκειών ξεκινά μερικές χιλιάδες χρόνια πριν. Δεν είχαν βέβαια από την αρχή την οργανωμένη μορφή που ξέρουμε σήμερα. Οι άνθρωποι λάτρευαν πάντα δυνάμεις μεγαλύτερες από τους ίδιους και προσπαθούσαν να τις εξευμενίσουν ώστε να τους φερθούν ευνοϊκά. Λάτρευαν άγρια ζώα, φυσικά φαινόμενα, τον Ήλιο, τη Σελήνη, τοτέμ, τις ψυχές των προγόνων τους. Η ιδέα των αόρατων δυνάμεων και θεοτήτων προέκυψε αργότερα.
Και μαζί με τη λατρεία, αργά ή γρήγορα εμφανιζόταν ένας μάγος, ένας σαμάνος, ένας ιερέας, κάποιος που φαινόταν ή φερόταν να έχει πιο άμεση επαφή με τις ανώτερες δυνάμεις από τους υπόλοιπους.
Ο μάγος της φυλής σε πολλές περιπτώσεις ήταν και θεραπευτής, “παντογνώστης”. Πέρα από την τέλεση θρησκευτικών τελετών ήξερε τα βότανα, “διάβαζε” τον καιρό, χρησιμοποιούσε τη φύση. Κάποια στιγμή βέβαια οι δυο ρόλοι διαχωρίστηκαν, καθώς τα βότανα έκαναν τη δουλειά τους πάντα, ενώ οι τελετές, όχι. Γιατρός και ιερέας ακολούθησαν διαφορετικούς δρόμους. Ενώ όμως οι γιατροί δεν εμπλέκονται στα μεταφυσικά, βλέπουμε συχνά ιερείς να επικαλούνται ανώτερες δυνάμεις ως θεραπευτικές. Η επιτυχία τους βέβαια, είναι ευθέως ανάλογη με τις στατιστικές πιθανότητες αυτοΐασης. Για την ακρίβεια, συμπίπτουν. Ξεφεύγω όμως από το θέμα.

 Ποια είναι η “δουλειά” ενός ιερέα; Οι θρησκευόμενοι θα δώσουν διάφορες απαντήσεις. Ο ιερέας είναι “μεσάζων” των πιστών προς τους θεούς, τελεί τις τελετές της θρησκείας τους, τους παρηγορεί και τους δίνει κουράγιο, έχει απαντήσεις σε μεταφυσικές απορίες. Όλα αυτά φαίνονται ωραία και χρήσιμα με την πρώτη ματιά. Υπάρχουν όμως κάποια προβλήματα.

Καταρχάς, υπήρχαν και υπάρχουν ιερείς εντελώς διαφορετικών θρησκειών. Όλοι προσεύχονται και κάνουν τελετές, όλοι ισχυρίζονται ότι επικοινωνούν με το “θείο”. Οι θρησκείες και οι θεοί διαφέρουν τόσο πολύ μεταξύ τους, που είναι αδύνατον να ισχύουν τα λεγόμενα όλων. Η απουσία αποδείξεων θεϊκών επεμβάσεων, μάλιστα, δείχνει ότι μάλλον δεν ισχύουν τα λεγόμενα κανενός. Οι προσευχές και οι τελετές μπορεί να βοηθούν στην ψυχολογία των συμμετεχόντων, δεν έχουν όμως καμία πραγματική επίδραση στον φυσικό κόσμο.

“Ο ιερέας είναι γιατρός της ψυχής”. “Ο ιερέας δίνει κουράγιο στους πιστούς”. Ως επί το πλείστον όμως, ο ιερέας δεν έχει καμία εκπαίδευση στην ψυχολογία. Οι συμβουλές του είναι συνδυασμός του δόγματός του με την προσωπική του αντίληψη και μόρφωση, κοινωνική και πραγματική, περασμένες από το φίλτρο της “θεϊκής φώτισης”. Ένας ιερέας μπορεί να δώσει πολύ λάθος συμβουλές, και δυστυχώς αυτό συμβαίνει συχνά.
Επίσης, οι συμβουλές που θα δώσει ένας ιερέας και ένας ψυχολόγος/ψυχίατρος πάνω στο ίδιο πρόβλημα συνήθως δεν ταυτίζονται. Η παρηγορητική του ιερέα δρα ως placebo, δίνοντας μεταφυσική διάσταση, αν όχι στο πρόβλημα, τουλάχιστον στη θεραπεία. Ο γιατρός αντιθέτως θα ψάξει τους λόγους του προβλήματος, θα εξηγήσει στον ασθενή τι του συμβαίνει, θα του δώσει φάρμακα που λειτουργούν, είτε πιστεύει σε αυτά είτε όχι.

“Ο ιερέας διασφαλίζει την ενότητα των πιστών”. Το ποίμνιο όμως είναι ένα κοπάδι σαφώς διαχωρισμένο από τα υπόλοιπα. “Εμείς” και “οι άλλοι”. Η πίστη εύκολα γίνεται ένας ακόμη παράγοντας μισαλλοδοξίας, ακόμη και μεταξύ διαφορετικών δογμάτων της ίδιας θρησκείας. Ένας φανατισμένος και εύγλωττος ιερέας μπορεί να οδηγήσει το ποίμνιο σε πράξεις βίας, στο όνομα του θεού του. Ο πόλεμος γενικά είναι ανοησία. Είναι μια βίαιη προσπάθεια κατάκτησης και αφανισμού όσων διαφέρουν εθνικά, ιδεολογικά, πολιτικά.  Τίποτε όμως δεν ξεπερνά σε ανοησία τον “ιερό” πόλεμο υπέρ πίστεως εναντίων αυτών που έχουν διαφορετική ή και καθόλου πίστη στο μεταφυσικό. 

 

“Ο συγκεκριμένος ιερέας γνωρίζει με σιγουριά από πού ήρθαμε, και πού πάμε όταν πεθάνουμε Διάβασε το βιβλίο, δες την ομιλία του και θα πειστείς”.
Ο ιερέας είναι ένας άνθρωπος όπως όλοι. Η σιγουριά που έχει για την αλήθεια του δόγματός του δεν κάνει το δόγμα του πραγματικότητα. “Μα ο συγκεκριμένος είναι φωτισμένος”. Αυτό έχει ειπωθεί για ιερείς κάθε θρησκείας. Είναι αδύνατο να ήταν όλοι φωτισμένοι, καθώς είναι αδύνατο να υπάρχουν οι θεοί όλων τους. Απλώς, κάθε θρησκεία που σέβεται τον εαυτό της έχει μια άποψη για τη δημιουργία του κόσμου και τα τεκταινόμενα μετά θάνατον. Δουλειά του ιερέα είναι να πείσει τους ανθρώπους ότι η δική του θρησκεία κατέχει την αλήθεια, και ότι πρέπει να την ακολουθήσουν για να σωθούν.

 

Ένας ιερέας λοιπόν κάνει τη δουλειά του μεσάζοντα σε μια ανώτερη δύναμη που δεν υπάρχει, δεν απαντά, δεν επεμβαίνει. Τη δουλειά του ψυχολόγου χωρίς την ανάλογη εκπαίδευση. Του κοσμικού ηγέτη, με θεοκρατικό υπόβαθρο. Του μύστη και γνώστη αναπόδεικτων δοξασιών.
Αναρωτιέμαι αν υπάρχει άλλη τέτοια νόμιμη δουλειά.

Όσο η ανθρωπότητα δεν μορφώνεται συνολικά και σωστά, πολύ φοβάμαι ότι θα αργήσει να εκλείψει η ανάγκη για “μάγους της φυλής”.

 

Η σκληρή πραγματικότητα

Όταν θέλεις κάτι πολύ, το σύμπαν αδιαφορεί πλήρως για τις επιθυμίες σου.

Ζούμε σε ένα αχανές σύμπαν. Είναι αδύνατον για το ανθρώπινο μυαλό να καταλάβει την έκτασή του. Αν ζούσαμε αιώνια και ταξιδεύαμε με την ταχύτητα του φωτός, υπάρχουν σημεία του που θα μας έπαιρνε δισεκατομμύρια χρόνια να φτάσουμε. Κάποια άλλα σημεία του δεν θα τα φτάναμε ποτέ, αφού το σύμπαν διαστέλλεται ταχύτερα από την ταχύτητα του φωτός.
Το σύμπαν δεν έχει συνείδηση, επιθυμίες, βούληση ή σκοπό. Έχει αναρίθμητους γαλαξίες, που περιέχουν εκατομμύρια άστρα ο καθένας. Στην τροχιά ενός μικρού άστρου βρίσκεται ο πλανήτης μας που η θέση του, οι συνθήκες και η τύχη ευνόησαν την ανάπτυξη ζωής και την εξέλιξή της σε πολυπλοκότερα είδη, με όλο και πιο σύνθετους εγκεφάλους. Και στο απόγειο αυτής της εξέλιξης, βρισκόμαστε σήμερα εμείς, οι άνθρωποι.

Από τη στιγμή που γεννιόμαστε μέχρι περίπου την ενηλικίωσή μας, έχουμε την σχεδόν αναπόφευκτη εντύπωση ότι είμαστε το κέντρο του κόσμου. Ως βρέφη, κλαίμε και κάποιος μας φροντίζει. Οι γονείς μας προσπαθούν “να μη μας λείψει τίποτε”. Η αγάπη τους είναι άνευ όρων.

Μεγαλώνοντας, η ανάγκη αυτή δεν εκλείπει. Θέλουμε να μας αγαπούν, θέλουμε να μας νοιάζονται, θέλουμε να πραγματοποιούνται οι επιθυμίες μας. Η ενηλικίωση όμως φέρνει υποχρεώσεις και οι γονείς μας είναι δυστυχώς θνητοί. Εξάλλου, έρχεται η ώρα που γινόμαστε κι εμείς γονείς, και το βάρος της φροντίδας των παιδιών μας πέφτει πλέον επάνω μας.
Έρχεται λοιπόν η στιγμή που οι επιθυμίες μας δεν γίνονται αυτομάτως πραγματικότητα επειδή μας φροντίζει κάποιος άλλος. Πρέπει να πράξουμε για να τις πραγματοποιήσουμε. Και κάπου εδώ ο πολύπλοκος αλλά ατελέστατος εγκέφαλός μας, αρχίζει να αναζητά βοήθεια και λύσεις από άλλες ανώτερες δυνάμεις, μεταφυσικές και μη. Πνεύματα, “καλές” και “κακές” ενέργειες, μάγια, φενγκ σούι, θεοί, τελετουργίες. Ο άνθρωπος στην ιστορία του μηχανεύεται διάφορες μεθόδους έκκλησης ανώτερων δυνάμεων σε βοήθεια, προκειμένου να υλοποιήσει τα θέλω του, διαστρέφοντας την πραγματικότητα με τρόπους που ταιριάζουν στην προοπτική του. Προφητικά όνειρα, καλά και κακά σημάδια, “φωνές”, οράματα. Ευσεβείς πόθοι.

Είναι δύσκολο να αντιληφθούμε ότι η εικόνα που έχουμε για την πραγματικότητα είναι ατελής και διαμορφώνεται μέσα στο μυαλό μας, που επεξεργάζεται τις πληροφορίες των αισθητηρίων οργάνων και τις συνδυάζει με την αντίληψή μας. Η πραγματικότητα όμως, το σύμπαν, ακολουθεί απαρέγκλιτα τους νόμους της φυσικής και της χημείας. Τα θέλω μας βρίσκονται μόνο μέσα στον εγκέφαλό μας, δημιουργημένα κι αυτά από τους ίδιους φυσικούς νόμους. Νιώθουμε καλά όταν υπάρχει συγκεκριμένη ηλεκτροχημική ισορροπία στον εγκέφαλο και το σώμα μας. Όσο και να επιθυμούμε κάτι όμως, όσο έντονα και να το σκεφτόμαστε, η σκέψη μας δεν επηρεάζει με κανέναν τρόπο την πραγματικότητα έξω από το μυαλό μας. Προσευχές, επικλήσεις, τελετές, “τηλεπαθητικές εκπομπές”, τίποτε δεν μετακινεί έστω και ένα μόριο αέρα χωρίς φυσική παρέμβαση.
Ένας σαμάνος μπορεί να πείσει τη φυλή ότι η τελετή του εξάγνισε το νερό μιας πηγής και είναι πλέον πόσιμο, για τον σκύλο του και την ανώτερη όσφρησή του όμως, θα εξακολουθεί να μυρίζει “χαλασμένο”. Κανένας χορός της βροχής ή λιτανεία δεν θα φέρει σύννεφα στην έρημο.
Όποια τελετή και να γίνει πάνω από ένα μολυσμένο ψωμί, στο μικροσκόπιο θα φαίνονται πάντα οι ανεπηρέαστοι παθογόνοι οργανισμοί.

Η ενηλικίωση είναι συνήθως επώδυνη. Μας χαλάει το παραμύθι της παιδικής ηλικίας. Αν όμως θέλουμε να γνωρίσουμε την πραγματικότητα, πρέπει να την κοιτάξουμε κατάματα και ρεαλιστικά.

Κι αν θέλουμε να κάνουμε λιγότερο επώδυνη την ενηλικίωση για τα παιδιά μας, πρέπει να τους διαχωρίζουμε σαφώς και από νωρίς την αλήθεια από το παραμύθι, για να γίνουν πρακτικοί, ρεαλιστές άνθρωποι και όχι έρμαια μεταφυσικών δοξασιών.

Ο ανθρωπομορφικός Θεός

Είναι συνηθισμένο φαινόμενο των θρησκειών, να περιγράφουν τους θεούς τους με καθαρά ανθρώπινες ανάγκες, επιθυμίες και πάθη. Ο ερωτιάρης Δίας, ο εκδικητικός Σίβα, ο πολεμοχαρής Θωρ. Σπάνια θα αναρωτηθεί ένας πιστός γιατί ένα τόσο ανώτερο και δυνατό ον έχει τέτοια χαρακτηριστικά. Ειδικά ο αβρααμικός θεός ως «Απόλυτη Αγάπη», παντογνώστης, πανάγαθος, πανταχού παρών και τα πάντα πληρών, θα περίμενε κανείς να περιγράφεται ως υπεράνθρωπα διαφορετικός από τον άνθρωπο. Δεν συμβαίνει όμως αυτό. Κι ενώ μπορεί να αδυνατούμε να μπούμε «στο μυαλό του Θεού», εύκολα μπαίνουμε στο μυαλό των δημιουργών του. Spoiler alert: ήταν αδαείς άντρες της εποχής τους που εξυπηρετούσαν τα προσωπικά τους συμφέροντα.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς των Γραφών λοιπόν, ο Θεός έχει πολλά χαρακτηριστικά ανάρμοστα σε θεό:

Νευριάζει, θυμώνει, εκδικείται τα δημιουργήματά του. Διώχνει τους πρωτόπλαστους, πνίγει την ανθρωπότητα, καταστρέφει πόλεις. Ο Θεός της αγάπης, σκοτώνει τα πλάσματά που δημιούργησε ατελή, λόγω της ατέλειάς τους.

Σκληραίνει την καρδιά του Φαραώ για να μην αφήσει τους Ισραηλίτες να φύγουν, και μετά του στέλνει κι άλλες πληγές επειδή δεν τους άφησε.

Αλλάζει γνώμη για την Παλαιά Διαθήκη που έκανε με συγκεκριμένο λαό και κάνει μια Καινή με όλο τον κόσμο, μερικές εκατοντάδες χρόνια μετά. Κι ενώ στην πρώτη εμφανίζεται, επεμβαίνει, τιμωρεί, στην δεύτερη στέλνει τον υιό του να κάνει μια ακατανόητη θυσία και δεν εμφανίζεται καθόλου, ούτε τότε ούτε ποτέ ξανά, στο όνομα της «ελεύθερης βούλησης».

Ως άλλος πρωθυπουργός που δεν τα προλαβαίνει όλα μόνος, ο Θεός έχει ειδικούς αγίους να «πρεσβεύουν υπέρ υμών» ανάλογα με το αίτημα του πιστού. Αν έχεις συγγενή ναυτικό, παρακαλάς τον Άγιο Νικόλαο «να προστατεύει» τον άνθρωπό σου. Του ζητάς δηλαδή «να πει μια καλή κουβέντα» στον παντογνώστη Θεό ώστε το ΗΔΗ διαμορφωμένο θεϊκό σχέδιό του να μην περιέχει ήδη/να αλλάξει ώστε να μην περιέχει τον πνιγμό του συγγενή σου. Η δική σου προσευχή (που ήδη αμφισβητεί το θεϊκό σχέδιο) δεν αρκεί, βοηθάει να έχεις μέσον έναν άγιο. Βοηθάει επίσης να σε δει να ταπεινώνεσαι και να πηγαίνεις στα τέσσερα ως τον ναό της μητέρας του υιού του στην Τήνο, ώστε να καταλάβει πόσο έντονα επιθυμείς αυτό που ζητάς.

Ο Θεός θέλει από τα πλάσματά του θυσίες ζώων (που του μυρίζουν ωραία), τάματα, λαμπάδες, νηστεία, προσευχή. Ζητά σκέψεις, πράξεις και τελετές υποταγής και ευγνωμοσύνης από τον άνθρωπο. Πολύ ανθρωποκεντρικές απαιτήσεις, πολύ παρόμοιες με τα μοναρχικά και θεοκρατικά καπρίτσια των εποχών που γράφτηκαν οι Γραφές.

Για να επέμβει ο Θεός μπαίνει στη Θεία Κοινωνία, τον αγιασμό, το μηλαράκι ή την «ζώνη», την φανουρόπιτα, το λάδι από το καντήλι, το φυλαχτό, το «τίμιο ξύλο». Κατά περίπτωση χρειάζεται υλικό μέσο και συγκεκριμένη διαδικασία, αλλιώς δεν επεμβαίνει. Μιλώντας για μήλα και ζώνες, έχει ενδιαφέρον το πώς στις Γραφές ανίκανη είναι πάντα η γυναίκα (που προσφέρει την παλλακίδα δούλα στον άντρα της για να αποκτήσει απογόνους), και πώς οι «μέθοδοι σύλληψης» του χριστιανισμού περιλαμβάνουν διαδικασίες μόνο για τη γυναίκα. Ο άντρας θεωρείται πάντα καρπερός. Με την ευκαιρία, έχει επίσης ενδιαφέρον το πώς στις Γραφές οι απόγονοι είναι πάντα αγόρια.)

Ο Θεός αρχικά ζητά περιτομή από τα αρσενικά πλάσματά του ως ένδειξη πίστης. Δηλαδή μόνιμο ακρωτηριασμό του αντρικού μορίου από αδαείς ιερείς, με πρωτόγονα μέσα και μεγάλο κίνδυνο μόλυνσης.
Διαχωρίζει τις παρθένες από τις μη παρθένες. Σε περίπτωση πολέμου οι πρώτες αποτελούν λάφυρα, οι δεύτερες θανατώνονται. Θεωρεί ακάθαρτη τη γυναίκα με περίοδο όπως και τη λεχώνα, (δυο φορές περισσότερο αν γέννησε κορίτσι).
Η γυναίκα γενικά θεωρείται υπολειπόμενη, σχεδόν αντικείμενο συναλλαγής και συχνά μιαρή. Αν πεθάνει ο άντρας της, κληροδοτείται στον αδελφό του. Είναι υπεύθυνη για το προπατορικό αμάρτημα. Η κατά περίπτωση λατρεία της Παναγίας και των αγίων γυναικών του εκάστοτε δόγματος, απλώς συγκαλύπτει τον μισογυνισμό και την «φαλλοκρατία» των Γραφών. Από τη γυναίκα δούλα, ιδιοκτησία του πατέρα και μετά του συζύγου μέχρι τη γυναίκα που «βρώμικη» δεν κοινωνά, από τη γυναίκα σκλάβα - παλλακίδα μέχρι τη γυναίκα με μαντήλα και χωρίς δικαίωμα ψήφου μόρφωσης ή γνώμης, ο αβρααμικός θεός φαίνεται να έχει αντρική ανασφάλεια με το ωραίο φύλο που έφτιαξε, και να θέλει να το υποτάξει με κάθε τρόπο.

Ζητά αποχή από τον έρωτα εκτός αν αυτός έχει σκοπό την τεκνογονία. Τον απαγορεύει ουσιαστικά ως έκφραση αγάπης, ακόμη και από τα νόμιμα παντρεμένα ζευγάρια που όμως δεν θέλουν ή δεν αντέχουν οικονομικά ένα ακόμη παιδί. Ζητά καταπίεση της ερωτικής φύσης του ανθρώπου, αν αυτή διαφωνεί με τις Γραφές και την εκάστοτε ερμηνεία τους.
Γενικά έχει μια παράξενη εμμονή με τα ανθρώπινα γεννητικά όργανα και το τι κάνουν οι άνθρωποι με αυτά.

Ζητά τον θάνατο φυλών αντίπαλων στον «εκλεκτό λαό» του. Εξαιρούνται όπως είπα παραπάνω οι παρθένες που γίνονται δούλες ή/και παλακίδες κατά περίπτωση. Σταματά τον Ήλιο στον ουρανό για να βοηθήσει σε μια μάχη. Τάζει τη «Γη της Επαγγελίας» σε έναν λαό που δεν βρίσκει ποτέ ησυχία στην ιστορία του. Μετά απορρίπτει τον «εκλεκτό λαό» και τον ιουδαϊσμό ως θρησκεία λατρείας του, και εγκρίνει πλέον τον χριστιανισμό στέλνοντας τον υιό του να «θυσιαστεί», επιτρέποντας και την εμφάνιση του ισλαμισμού, ενώ γνωρίζει ότι οι τρεις θρησκείες θα γίνουν αιτία δεινών και θα αιματοκυλίσουν πολλές φορές τον κόσμο. 

«Ο άνθρωπος έφτιαξε τον Θεό κατ’ εικόναν και καθ’ ομοίωσην»

Δεν μπορώ να βρω σε ποιον αποδίδεται αρχικά το ρητό, αλλά ναι, είναι εμφανές ότι και στον χριστιανισμό, για μια ακόμη φορά ο άνθρωπος φτιάχνει τον Θεό όπως τον φαντάζεται, τον ερμηνεύει όπως νομίζει και τον ακολουθεί όπως να ‘ναι.

Αν υπάρχει «οργανωμένο σχέδιο», αυτό είναι του εκάστοτε ιερατείου που εκμεταλλεύεται την ανάγκη του ανθρώπου να βασιστεί σε κάτι ανώτερο από τον ίδιο. Ανάγκη που μαθαίνουμε ως παιδιά με τις φιγούρες των γονιών, και δυσκολευόμαστε να εγκαταλείψουμε στην ενηλικίωση. Η ανάγκη κάποιου που ξέρει καλύτερα από εμάς και θα μας προστατεύσει.

Ναι, είμαστε ασήμαντοι μπροστά στο σύμπαν. Ειλικρινά ελπίζω να υπάρχουν, να υπήρξαν ή να υπάρξουν όντα πολύ πιο έξυπνα και αποτελεσματικά από εμάς, σε άλλους πλανήτες. Τα επιτεύγματά μας ως ανθρώπινο είδος παρ’ όλα αυτά, δεν είναι ασήμαντα. Αποκρυπτογραφήσαμε και κατανοήσαμε μεγάλο μέρος όσων συμβαίνουν γύρω μας και χρησιμοποιούμε αυτή τη γνώση προς όφελός μας. Αναπτύξαμε γλώσσα, επικοινωνία, τέχνες, επιστήμες. Τριπλασιάσαμε το προσδόκιμο ζωής. Πήγαμε στη Σελήνη. Διαβάσαμε το DNA. Είδαμε με το μικροσκόπιο και με το τηλεσκόπιο. Κατανοούμε την κοσμογονία και την κοσμολογία του σύμπαντος. Όλα αυτά όμως, τα κάναμε μόνοι μας. Με το μυαλό μας. Με τον -αποτέλεσμα Εξέλιξης- εγκέφαλό μας. Δημιουργοί όλων των έργων μας, ακόμη και του Δημιουργού, είμαστε εμείς.