Όλες οι μορφές ζωής της Γης, από τους μονοκύτταρους οργανισμούς, μέχρι τα πολυπλοκότερα και εξυπνότερα όντα, έχουν δύο βασικά κοινά χαρακτηριστικά: Επιδιώκουν να ζήσουν και να αναπαραχθούν. Το ένστικτο, οι εντυπωμένες οδηγίες στο DNA, αποτέλεσμα πολλές φορές εκατομμυρίων ετών εξέλιξης, καθοδηγεί τα αμέτρητα πλάσματα και είδη του πλανήτη μας πώς να παραμείνουν ζωντανά και πώς να διαιωνίσουν το είδος τους. Τα ζωντανά όντα έχουν συμπεριφορές και χαρακτηριστικά διαμορφωμένα και σμιλεμένα στο αδυσώπητο trial and error της επιβίωσης όπου το error μπορεί να σημαίνει θάνατο. Το 99% των ειδών που εμφανίστηκε ποτέ στη Γη, δεν τα κατάφερε σε αυτό το «παιχνίδι» και εξαφανίστηκε για πάντα. Ξεφεύγω όμως από το θέμα.
Η ανάγκη για ζωή και διαιώνιση εξυπηρετείται σχεδόν αυτόματα στις απλούστερες μορφές ζωής. Καθώς όμως ο εγκέφαλος γίνεται πολυπλοκότερος, διακρίνουμε όλο και σαφέστερα «θέλω» και επιλογές. Όλο και πολυπλοκότερες σκέψεις. Και δυστυχώς, όλο και μεγαλύτερα περιθώρια για λάθη και δυσλειτουργίες.
Η ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο, όχι μόνο ως παρελθόν και παρόν αλλά προπάντων ως μέλλον, μας δίνει μια αίσθηση σκοπού που λείπει από τα περισσότερα υπόλοιπα είδη. Φροντίζουμε σήμερα, για πράγματα που ίσως συμβούν αύριο, σε πενήντα χρόνια, ή ίσως και ποτέ. Νοιαζόμαστε για τα μελλοντικά γεγονότα.
Παράλληλα, η ποικιλία συναισθημάτων δημιουργεί κίνητρο για δημιουργία, μας κάνει επιλεκτικούς στο φαγητό, τη μουσική, τα βιβλία, τις ταινίες, τις παρέες, τους συντρόφους. Τα συναισθήματα αποτελούν εξελικτικό πλεονέκτημα, γι’ αυτό άλλωστε διατηρήθηκαν και αναπτύχθηκαν. Γι’ αυτό τα βλέπουμε και σε άλλα είδη, που όσο «ανώτερα» είναι, τόσο μεγαλύτερη ποικιλία συναισθημάτων έχουν και εκφράζουν.
Θεωρούμε τα συναισθήματα, τις σκέψεις, τα θέλω τόσο δεδομένα, τόσο «απτά», που ξεχνάμε πως υπάρχουν κυριολεκτικά μόνο μέσα στο μυαλό μας. Όλο το «εγώ» μας δημιουργείται εξελίσσεται και ζει μόνο μέσα στον εγκέφαλό μας. Επιθυμίες, πόθοι, αγάπες, μίση, φόβοι, χαρές, λύπες, θυμοί, όλα είναι ηλεκτροχημικές αντιδράσεις του εγκεφάλου μας. Όλα συμβαίνουν μόνο στον μικρόκοσμο του μυαλού μας. Και όλα είναι τόσο αληθινά για εμάς όταν τα αισθανόμαστε, που νιώθουμε ότι είναι ο μοναδικός τρόπος να δει κανείς τα πράγματα. Η πραγματικότητα περνάει μέσα από το πρίσμα τους. Το επιβάλλει η χημεία του εγκεφάλου μας εκείνη τη στιγμη. Σκεφτείτε πόσο διαφορετικά βλέπουν το ίδιο γεγονός, άνθρωποι με διαφορετική πνευματική κατάσταση και αντιλήψεις. Πόσο διαφορετικά βλέπουν οι ίδιοι άνθρωποι το ίδιο γεγονός, ανάλογα με την τρέχουσα χημική ισορροπία ή ανισορροπία του εγκεφάλου τους. Σε κάθε περίπτωση, η πραγματικότητα είναι η ίδια. Αυτό που αλλάζει είναι η προοπτική, η προσέγγιση του θέματος.
Μεταξύ άλλων, ο εγκέφαλός μας είναι αρκετά εξελιγμένος ώστε να αντιλαμβάνεται τη θνητότητά μας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι την αποδέχεται. Η εξελιγμένη αίσθηση του «εγώ» μας, αρνείται να δεχθεί ότι κάποια στιγμή σταματάμε να υπάρχουμε. Ο άνθρωπος έχει την παράλογη απαίτηση να ζήσει για πάντα ως συνείδηση, τη στιγμή που τα πάντα στο σύμπαν κάποια στιγμή «πεθαίνουν». Ακόμη και το ίδιο το σύμπαν, που τελικά θα ξεμείνει από χρησιμοποιήσιμη ενέργεια.
Ο άνθρωπος δυσκολεύεται να αποδεχθεί ότι δυστυχώς μαζί με τον θάνατο του σώματός του παύει να υπάρχει και ως προσωπικότητα, ως οντότητα. Είναι δυσάρεστο να σκέφτεσαι ότι θα σου συμβεί, ότι θα συμβεί στους οικείους σου, είναι δυσάρεστο για αυτούς που μένουν και σε θυμούνται. Είναι δυσάρεστο να συνειδητοποιείς ότι όποιος «φεύγει» χάνεται για πάντα και δεν θα τον ξαναδεί κανείς ποτέ. Είναι όμως, δυστυχώς, η αναπόφευκτη κατάληξη της ζωής.
Η ερώτηση «τι συμβαίνει όταν πεθαίνουμε;» είναι αρχαία. Κι επειδή ο άνθρωπος φοβάται το άγνωστο, προτιμάει να φτιάξει ή να ακολουθήσει μια αυθαίρετη πίστη. Να αποδεχθεί την ύπαρξη πνευμάτων, άλλου κόσμου, ανώτερων άυλων δυνάμεων που ασχολούνται μαζί του πριν και μετά τον θάνατό του θέλοντας το καλό ή το κακό του, ακούγοντας τις προσευχές του. Να πιστέψει ότι οι σκέψεις του έχουν τη δύναμη να διαμορφώσουν την υλική πραγματικότητα. Να κάνει τάματα, θυσίες, ή νηστείες, ζητώντας για αντάλλαγμα από κάποιον θεό να πραγματοποιήσει τις επιθυμίες του.
Δυστυχώς ή ευτυχώς όμως, οι σκέψεις μας, οι επιθυμίες μας, είναι ηλεκτροχημικές ροές στον εγκέφαλο και παραμένουν μόνο μέσα στο κεφάλι μας. Κανένας αριθμός ευχών και «προσευχών» οποιασδήποτε μορφής δεν μπορεί να αλλάξει τη φύση των πραγμάτων. Η πραγματικότητα, η χημεία και η φυσική του σύμπαντος ακολουθούν απαρέγκλιτα τους φυσικούς νόμους, αγνοώντας τις επιθυμίες μας. Οι σκέψεις μας έχουν τη δύναμη να επηρεάσουν μόνο τη διάθεσή μας κι εμμέσως το σώμα μας, προκαλώντας την έκλυση συγκεκριμένων χημικών ουσιών στον εγκέφαλό μας. Τα γνωστά «ψυχοσωματικά» αίτια και συμπτώματα είναι ουσιαστικά μόνο σωματικά, υλικά, αφού όλα αφορούν ηλεκτροχημικές διαδικασίες του μυαλού και του σώματός μας.
Τα συναισθήματα, όσο δυσάρεστα και να γίνονται καμιά φορά, δεν παύουν να είναι εξελικτικά πλεονεκτήματα. Ο φόβος μας κρατά ζωντανούς, ο πόνος δημιουργεί τέχνη, η χαρά σχέσεις ζωής, η στεναχώρια άρρηκτους δεσμούς, ο έρωτας θαύματα. Τα συναισθήματα ανήκουν στα «μπαχαρικά» της ζωής. Της δίνουν γεύση. Την κάνουν ενδιαφέρουσα. Μαζί με τη δίψα για γνώση, η αγάπη, ο έρωτας είναι για μένα βασικά κίνητρα ζωής.
Υστερόγραφο: Κάποιες φορές, οι συνθήκες μπορεί να είναι πολύ σκοτεινές. Μπορεί να νιώθουμε πως τίποτα δεν έχει νόημα, πως όλα είναι μαύρα, μάταια.
Όταν είμαστε σε αφύσικη ψυχολογική κατάσταση, η χημεία μας είναι άνω-κάτω και οι σκέψεις μας είναι ανεξέλεγκτες, στρεβλές. Πρόκειται κυριολεκτικά για «bad trip». Είναι οι στιγμές που πρέπει να θυμηθούμε ότι θα περάσουν, ότι είναι προσωρινές. Ότι νηφάλιοι θα δούμε αλλιώς τα πράγματα, πιο ξεκάθαρα, πιο «φωτεινά».
Για κάποιους, το «bad trip» μπορεί να κρατάει καιρό. Γι’ αυτό υπάρχουν εξειδικευμένοι γιατροί που θα βοηθήσουν, δίνοντας φάρμακα αν χρειαστεί. Το μυαλό μας είναι εξίσου ευάλωτο με το σώμα μας και μπορεί να χρειαστεί φροντίδα. Όχι από κάποιον αυτοανακυρηχθέντα «μεσάζοντα ανώτερων δυνάμεων», αλλά από την ιατρική επιστήμη.
