Ως κοινωνικό ον, ο άνθρωπος θέλει από τη φύση του να μοιράζεται σκέψεις, συναισθήματα και απόψεις. Και τι σημαντικότερο για έναν πιστό μιας σωτηριολογικής θρησκείας, από τη διάδοση του μηνύματός της σε όλους; Μπαίνω στον πειρασμό να απαντήσω, η σωτηρία της δικής του ψυχής, αλλά το ένα δεν αναιρεί το άλλο, αντιθέτως: Όπως λέει στο κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, 16,15: «καὶ εἶπεν αὐτοῖς. πορευθέντες εἰς τὸν κόσμον ἅπαντα κηρύξατε τὸ εὐαγγέλιον πάσῃ τῇ κτίσει» [1]. Είμαι σίγουρος ότι αν το Ευαγγέλιο έγραφε «κρατήστε μυστική την πίστη σας, γιατί αν φέρετε σε αυτήν κάποιον ανάξιο, θα χάσετε τη σωτηρία μαζί του», κανείς δεν θα κήρυττε τον λόγο του Θεού σε αγνώστους, από αγάπη στον συνάνθρωπο. Είμαι βέβαια επίσης σίγουρος, ότι κανένα «ιερό βιβλίο» δεν θα έγραφε κάτι τέτοιο. Μεταξύ της υπόσχεσης μιας αιώνιας ζωής στον Παράδεισο, και των προτροπών στους πιστούς να κηρύττουν, να αυξάνονται και να πληθύνονται, ο Χριστιανισμός είναι μια ακόμη θρησκεία φτιαγμένη έτσι ώστε να μεγαλώνει τον αριθμό των πιστών της. Ξεφεύγω όμως από το θέμα. Οι «ερασιτέχνες ιεροκήρυκες» ξεκίνησαν βγαίνοντας στους δρόμους, σε πλατείες και κεντρικά σημεία, πηγαίνοντας πόρτα πόρτα, και τις τελευταίες δεκαετίες κατακλύζουν το ίντερνετ. Εύκολα τους εντοπίζει κανείς, επειδή η επιχειρηματολογία και η στάση τους, πολύ συχνά περιλαμβάνει μεταξύ άλλων κάποια από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
1. Εντυπωσιακές δηλώσεις όπως, «Ο Θεός μου είναι ο μόνος αληθινός επειδή είναι εξ αποκαλύψεως. Είναι το Α και το Ω. Όπως λέει και η Αγία Γραφή…. Ο Θεός δεν υπάρχει, άρχει. Δεν βρίσκεται κάτω από καμία αρχή. Είναι ο Ων».
Κάποια λόγια μπορεί να ακούγονται πολύ φιλοσοφημένα και βαθυστόχαστα. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι σοφά και με βάθος, ούτε ότι εκφράζουν αλήθειες. Παρόμοιες πομπώδεις δηλώσεις κάνουν για τους θεούς τους τα ιερά βιβλία όλων των θρησκειών. Ο αυταναφορικός κύκλος «το βιβλίο μου λέει αλήθεια επειδή έτσι γράφει στο βιβλίο μου» δεν αποτελεί απόδειξη. Η λέξη υπάρχω δεν προκύπτει από το «βρίσκομαι υπό κάποιας αρχής». Αν μιλούσαμε Αγγλικά δεν θα μπορούσες να κάνεις το ίδιο με το God doesn’t exist. Ούτε ο Χριστός μπορεί να έκανε λογοπαίγνιο με τον Πέτρο ως πέτρα [2] που θα οικοδομήσει την εκκλησία του, καθώς οι Εβραίοι προφανώς δεν μιλούσαν Ελληνικά. Η παραπομπή σε βιβλία ή λόγια «φωτισμένων ανδρών», τα παιχνίδια με τις λέξεις και οι εντυπωσιακές φράσεις δεν αποτελούν επιχειρήματα.
2. Ψεύτικη, επιδεικτική ταπεινοφροσύνη. Οι Άγγλοι έχουν τον όρο humblebrag [3], που αποδίδει ίσως καλύτερα αυτή τη στάση. Συνήθως ξεκινούν παρουσιάζοντας τον εαυτό τους ως ταπεινό, αμαρτωλό, δούλο του Θεού. Η συμπεριφορά τους όμως μόνο ταπεινή δεν είναι στην πραγματικότητα. Είτε το συνειδητοποιούν είτε όχι, η αίσθηση ότι ξέρουν μια αλήθεια που ο άθεος/αλλόθρησκος δεν ξέρει τους κάνει υπερόπτες. Γίνονται ειρωνικοί, δείχνοντας έτσι πολλές φορές την βαθιά άγνοιά τους σε θέματα επιστήμης και πραγματικότητας. «Αν καταγόμαστε από τον πίθηκο, γιατί υπάρχουν ακόμη πίθηκοι».
Είναι εντυπωσιακό το πόσοι πιστοί θα σου πουν με μια ανάσα ότι είναι βαθιά αμαρτωλοί και ανάξιοι, αλλά ο Θεός τους ευλόγησε με ένα θαύμα. Κι αν επισημάνεις τη σύμπτωση του ότι ανήκουν «στη μόνη σωστή πίστη», θα σου πουν ότι είναι ευλογημένοι που γεννήθηκαν στη σωστή χώρα τη σωστή στιγμή, παραβλέποντας ότι με αυτή τη λογική δισεκατομμύρια άλλοι «άτυχοι» άνθρωποι θα πάνε χαμένοι. «Ο λόγος του Χριστού φτάνει παντού, όστις θέλει, τον ακολουθεί», θα σου πουν. Δηλαδή ο πανάγαθος Θεός σώζει μια σταγόνα στον ωκεανό από τους αλλόθρησκους, αν αυτοί αποφασίσουν να αλλαξοπιστήσουν, ενώ ξέρει από πριν ότι η πλειοψηφία θα συνεχίσει να πιστεύει στους θεούς της.
3. Συγκατάβαση. Οι κήρυκες συνηθίζουν να φέρονται στους άθεους και τους αλλόθρησκους, λες και είναι παιδιά που αδυνατούν να καταλάβουν βασικές έννοιες. Δεν τους περνάει από το μυαλό ότι ο άθεος μπορεί να είναι πιο διαβασμένος από τους ίδιους, θεολόγος, πρώην ιερέας. Ότι έχει ακούσει ήδη όχι μόνο τα δικά τους «επιχειρήματα», αλλά και πολλά άλλα, πολλές φορές. Ότι έχει τους λόγους του που τα απέρριψε, χρησιμοποιώντας τη λογική και παρατηρώντας την πραγματικότητα, και μπορεί να εξηγήσει ποιοι είναι αυτοί οι λόγοι. Ο κήρυκας παραβλέπει και απορρίπτει τα επιχειρήματα των άθεων ως παιδαριώδη, χωρίς όμως να προβάλλει ποτέ λογικά αντεπιχειρήματα. Απαντά με αφορισμούς τύπου «ο νοών νοείτω» και «τι να σου εξηγώ, αφού δεν θα καταλάβεις», και νιώθει ακόμη πιο έξυπνος και ανώτερος από τον πλανημένο και ανόητο άθεο. Όταν όμως η στάση σου είναι συγκαταβατική, ο σκοπός σου δεν είναι να συζητήσεις, αλλά να επιβάλεις τις απόψεις σου. Εξάλλου, είναι δυνατόν ένα παιδί να ξέρει καλύτερα από εσένα;
4. Άκυρα επιχειρήματα. Στην προσπάθεια να υποστηρίξουν την πίστη τους, κάποιοι χρησιμοποιούν λανθασμένα ή ψεύτικα στοιχεία, διαστρεβλώνουν έννοιες και ακολουθούν συλλογισμούς ψευδούς λογικής. Πολλές φορές αυτό συμβαίνει εν αγνοία τους, λόγω γνωστικής ασυμφωνίας ή επειδή βολεύει το αφήγημά τους και δεν θέλουν να το ψάξουν περισσότερο. Αγαπητοί πιστοί, η 2.500 χιλιάδων ετών θρησκεία του αιώνιου θεού σας είναι μία από τις χιλιάδες που επινόησε ο homo sapiens στα 200.000 χρόνια της ιστορίας του. Όσο και να πιστεύετε το αντίθετο, αποδεδειγμένα ο Ιορδάνης δεν αναστρέφει τα νερά του των Φώτων, το «Άγιο Φως» δεν ανάβει μόνο του ούτε είναι ψυχρό στο άγγιγμα, η Θεία Κοινωνία μεταδίδει μικρόβια. Δεν υπάρχει όμως ούτε ένα αποδεδειγμένο θαύμα, όπως πχ να φυτρώσει ένα κομμένο χέρι, ή να θεραπευτεί ένα σύνδρομο Down, μόνο στατιστικές συμπτώσεις που ονομάζετε θαύματα και τα αποδίδετε στον εκάστοτε θεό σας. Το σύμπαν δεν «δημιουργήθηκε» για να υποστηρίζει ζωή, αντιθέτως, είναι εξαιρετικά αφιλόξενο και φονικό στην συντριπτική πλειοψηφία του. Δεν βλέπουμε ίχνη θεϊκής παρέμβασης σε καμία έκφανση της πραγματικότητας. Η ανάγκη του ανθρώπου για ασφάλεια δεν συνεπάγεται την ύπαρξη θεού-πατέρα. Η κατηχημένη πίστη μεγάλου αριθμού ανθρώπων δεν κάνει τα πιστεύω τους πραγματικότητα, αλλιώς θα έπρεπε να υπάρχουν ταυτόχρονα Θεός, Αλλάχ, οι εκατοντάδες θεοί του Ινδουισμού, οι χιλιάδες θεοί που πίστεψε κατά καιρούς η ανθρωπότητα. Η αρχή διατήρησης της ενέργειας δεν αποδεικνύει την ύπαρξη ψυχής. Ο Θεός δεν κρύβεται στα κβάντα, όπως δεν κρυβόταν ποτέ «στους Ουρανούς».
Αν θέλετε να δείτε αν ένα θεολογικό επιχείρημα υπέρ του θεού σας ευσταθεί, βάλτε στη θέση του κάποιον άλλο θεό, πχ τον Δία. Θα σας έκανε το επιχείρημά σας δωδεκαθεϊστές; Αν όχι, γιατί περιμένετε ότι θα κάνει τον συνομιλητή σας χριστιανό;
5. Προσπάθεια δικαιολόγησης των αδικαιολόγητων και ξέπλυμα των ιερών βιβλίων. Η Αγία Γραφή περιέχει πολλά έργα και εντολές του Θεού που δεν συνάδουν με την πανάγαθη και πάνσοφη φύση του. Στήνει «παγίδα» στους αφελείς πρωτόπλαστους, και τους εκδιώκει από τον Παράδεισο. Με τον Κατακλυσμό πνίγει όλη την «φαύλη» ανθρωπότητα που ο ίδιος δημιούργησε, γνωρίζοντας ότι θα είναι φαύλη πριν τη δημιουργήσει. Δίνει δικαιώματα αποκλειστικά στους άντρες, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα τις γυναίκες. Έχει «περιούσιο λαό», μια χούφτα ανθρώπους στη Μέση Ανατολή. Δίνει οδηγίες για τη θανάτωση όλων των εχθρών, εκτός από τις παρθένες που κρατώνται ζωντανές για ίδια χρήση από τον εν λόγω λαό. Προτρέπει τους δούλους να είναι πιστοί στους αφέντες τους και δίνει σαφείς (και απάνθρωπες) οδηγίες για τον χειρισμό τους, το ξυλοκόπημά τους, την αγοραπωλησία των παρθένων κοριτσιών. Κι όμως, χωρίς ίχνος ντροπής, οι κήρυκες θα σου «εξηγήσουν» ότι ο Θεός είχε σχέδιο όταν αφάνιζε τους «ασεβείς εχθρούς», ότι οι δούλοι ήταν προνομοιούχοι υπάλληλοι, ότι τα κορίτσια εξασφάλιζαν το μέλλον τους, ότι ο Θεός προσάρμοσε τις εντολές του στους ανθρώπους της εποχής, λες και του ήταν δύσκολο να τους νουθετήσει. Πολλοί θεωρούν ακόμη δεδομένο ότι ο άντρας είναι η κεφαλή της οικογένειας και η γυναίκα πρέπει να υπακούει. Ότι η ομοφυλοφιλία είναι αμάρτημα και ανώμαλη παρέκκλιση που πρέπει να αποφεύγεται ή ακόμη και να «διορθώνεται».
Ο κήρυκας θα επιλέξει τα χωρία με θετικά μηνύματα περί αγάπης, παραβλέποντας τέτοιες «λεπτομέρειες», ή διαχωρίζοντας την Παλαιά από την Καινή Διαθήκη. Κι όμως, αφ’ ενός ένας παντογνώστης Θεός που ξέρει το μέλλον δεν θα έκανε Διαθήκη με έναν λαό, για να την αλλάξει 500 χρόνια μετά επεκτείνοντάς την σε όλη την ανθρωπότητα. Αφ’ ετέρου στην Παλαιά Διαθήκη βρίσκεται το προπατορικό αμάρτημα, οι Δέκα Εντολές [4] και άλλες βασικές δομές της πίστης του. Από ένα βιβλίο που θεωρεί κανείς ιερό και θεόπνευστο, δεν μπορεί να επιλέγει ό,τι τον βολεύει προκειμένου να μη χαλάσει το αφήγημά που έχει στο μυαλό του.
6. Όλοι πιστεύουν κάπου ή κάτι χωρίς να υπάρχουν αποδείξεις. Πχ εσύ πιστεύεις ότι οι φίλοι σου δεν θα σε εξαπατήσουν. Τα λόγια των επιστημόνων. Η θρησκεία που πιστεύουν οι άθεοι, είναι η επιστήμη.
Όχι, όχι και όχι. Δεν «πιστεύω» στην τιμιότητα των φίλων μου. Έγιναν φίλοι επειδή έδειξαν ότι το αξίζουν. Εμπιστεύομαι την τιμίοτητά τους, βασισμένος στο παρελθόν μου μαζί τους και τη γνώση μου για τον χαρακτήρα τους. Εμπιστεύομαι τη δικαιοσύνη σε περίπτωση που με εξαπατήσουν. Δεν παύω να είμαι καχύποπτος και προσεκτικός στις συναλλαγές μου γενικότερα.
Ο μόνος φορέας στη ζωή μας που μας ζητά να τον πιστέψουμε και να τον εμπιστευτούμε τυφλά χωρίς αποδείξεις, είναι η θρησκεία. Η επιστήμη δεν ζητά κανενός είδους πίστη. Αντιθέτως ζητά μονίμως αποδείξεις. Ακολουθεί συλλογισμούς και μεθόδους και βγάζει συμπεράσματα. Είμαστε όλοι ελεύθεροι να κάνουμε την έρευνά μας και να αποδείξουμε ότι είναι λάθος οποιαδήποτε γνώση κατέχουμε ήδη ως ανθρωπότητα. Αναρωτιέσαι γιατί αρέσει τόσο πολύ η επιστήμη στους άθεους; Έχω ξαναγράψει ότι όταν σταμάτησα να πιστεύω στον Θεό, το πώς λειτουργεί πραγματικά ο κόσμος απέκτησε ξαφνικά τεράστιο ενδιαφέρον. Η Εξέλιξη των ειδών είχε εντελώς διαφορετική γοητεία, αφού για πρώτη φορά αντιλαμβανόμουν ότι ακολουθεί την πορεία της ανεπηρέαστη από κάποιον θεό, και μπορούσα να παρακολουθήσω τα βήματά της. Από παιδί μου άρεσε το διάστημα, αλλά η συνειδητοποίηση ότι το σύμπαν ξεκίνησε και ακολουθεί μια φυσική και όχι θεϊκή πορεία, με έκανε να διαβάζω σαν φοιτητής που δίνει μάθημα το πρωί για τα άτομα υδρογόνου ως πρωταρχικό βασικό στοιχείο, που δημιουργούν νέφη υδρογόνου που συσσωματώνονται σε ήλιους όπου σφυρηλατούνται όλα τα υπόλοιπα στοιχεία, που στη συνέχεια εκτοξεύονται ως αστρική σκόνη που καταλήγει να δημιουργεί πλανήτες γύρω από άλλους ήλιους, και που με λίγη τύχη έχουν συνθήκες που ευνοούν την ζωή, όπως ο δικός μας [5].
Επιστήμη και πίστη είναι δυο μάλλον αντίθετες έννοιες, καθώς επίσταμαι, σημαίνει γνωρίζω καλά. Η επιστήμη, η εξακριβωμένη γνώση της ανθρωπότητας δηλαδή, παραμένει η ίδια ανεξαρτήτως πιστεύω. Οι επιστήμονες εξετάζουν τα δεδομένα και συμφωνούν μεταξύ τους, ασχέτως θρησκείας. Δεν χειρουργούν αλλιώς οι Μωαμεθανοί και αλλιώς οι Ινδουιστές. Δεν αναλύουν το DNA αλλιώς οι Χριστιανοί και αλλιώς οι Βουδιστές. Υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν την πραγματικότητα για το πώς λειτουργούν τα πράγματα στο σύμπαν, και όταν φύγει από τη μέση η πασπαρτού απάντηση «Ο Θεός το έκανε», αναδεικνύεται πραγματικά η αξιοθαύμαστη πολυπλοκότητα και το μεγαλείο του σύμπαντος γύρω μας.
7. Απορρίπτετε τον Θεό, γι’ αυτό δεν τον βρίσκετε. Αν δεν τον αναζητήσετε βαθιά μέσα σας, πώς θα τον βρείτε;
Ξέρεις αγαπητέ πιστέ, πολλοί υπήρξαμε ψάλτες, κατασκηνωτές, κατηχητές, ενεργοί χριστιανοί. Κάποτε πιστεύαμε κι εμείς βαθιά μέσα μας, και αυθυποβαλόμασταν πως νιώθουμε τη θεϊκή παρουσία. Αργά ή γρήγορα, ο καθένας με τον τρόπο του, καταλάβαμε ότι κατηχηθήκαμε σε κάτι εντελώς αβάσιμο και αυθαίρετο, που σε πολλά σημεία ήταν λάθος και οδηγούσε τόσο εμάς όσο και άλλους ανθρώπους σε κακές αποφάσεις, λάθος αντιμετώπιση της ζωής και στρεβλή εικόνα της πραγματικότητας. Από τη στιγμή που λύθηκαν τα μάγια της παιδιόθεν κατήχησης, μας είναι αδύνατον να ξαναπιστέψουμε. Δεν είναι θέμα επιλογής. Απλώς δεν γίνεται. Για όσους δεν πίστεψαν ποτέ, το «άνοιγμα της καρδιάς στον Κύριο» είναι ακόμη πιο ακατανόητο. «Πίστεψε χωρίς καμία απόδειξη στον θεό μου, αλλιώς σε περιμένει αιώνια κόλαση».
Πώς θα σου φαινόταν αν ένας Μωαμεθανός σας έλεγε ότι ο λόγος που δεν είσαι μουσουλμάνος είναι επειδή δεν ανοίγεις την καρδιά σου στον Αλλάχ; Έτσι νιώθουν οι άθεοι για τα κηρύγματα όλων των θρησκειών.
8. Κατά βάθος ψάχνετε τον Θεό, γι’ αυτό ασχολείστε μαζί Του.
Όχι, δεν τον ψάχνουμε, όπως δεν ψάχνει κανείς (ελπίζω) την άκρη του ουράνιου τόξου και το τσουβάλι με τις λίρες που κρύβεται εκεί. Προσωπικά ασχολούμαι με τον Θεό και με τους θεούς γενικότερα επειδή βλέπω ότι η πίστη μπορεί να προκαλέσει δεινά [6]. Αν θεωρούσα την πίστη κάτι ανώδυνο, δεν θα με απασχολούσε ιδιαίτερα. Για παράδειγμα, με ενοχλεί η παρουσία ζωδίων στην τηλεόραση και η πίστη των ανθρώπων σε αυτά, καθώς γνωρίζω ότι η σχετική θέση των άστρων και των πλανητών στον ουρανό δεν επηρεάζει καθόλου τη συμπεριφορά μας. Δεν ασχολούμαι όμως συστηματικά με την απόρριψή τους επειδή ευτυχώς, η ανθρωπότητα κατά πλειοψηφία δεν παίρνει αποφάσεις για κρίσιμα ζητήματα βασισμένη στα ζώδια. Αποφασίζει όμως αν θα κάνει μετάγγιση αίματος, εμβόλια, αν θα πάρει ιατρικές προφυλάξεις βασιζόμενη στη θρησκεία της. Απορρίπτει ανακαλύψεις και επιτεύγματα της επιστήμης, επειδή έρχονται σε αντίθεση με την πίστη της. Ασχολούμαι λοιπόν με τους θεούς επειδή έχω την ενσυναίσθηση να νοιάζομαι για την ευημερία των συνανθρώπων μου, που παίρνουν (πολλές φορές ολέθριες) αποφάσεις βασιζόμενοι σε θεούς, παραβλέποντας την πραγματικότητα.
9. Βασίζεστε στην ανοχή μας και εκδηλώνετε την αθεΐα σας. Γιατί δεν πάτε να το κάνετε σε κάποια θεοκρατούμενη ισλαμική χώρα;
Κανένας εχέφρων άνθρωπος δεν θα τολμούσε να μιλήσει εναντίον ενός καθεστώτος που θα του πάρει το κεφάλι αν το κάνει. Μήπως εσείς θα πηγαίνατε σε μια τέτοια χώρα να κηρύξετε τον λόγο του Θεού; Πίσω από την γεμάτη «γνήσια χριστιανική αγάπη» ερώτηση, κρύβεται η επιθυμία του πιστού να εξαφανίσει οποιονδήποτε μιλάει εναντίον των πιστεύω του. Κι επειδή -ευτυχώς- οι περισσότερες χώρες του κόσμου έχουν ανθρώπινη και δίκαιη νομοθεσία και ανεξιθρησκεία, ο πιστός βρίσκει καλή ιδέα να στείλει τον άθεο στον αφανισμό του, σε κάποια τεταρτοκοσμική χώρα που σκοτώνουν τους άθεους και τους αλλόθρησκους, πετούν από ταράτσες τους ομοφυλόφιλους, πετροβολούν τους μοιχούς και φέρονται στις γυναίκες σαν αντικείμενα. Κατά βάθος θα ήθελε και στη δική του χώρα του θεοκρατία, της πίστης του εννοείται, ώστε κάθε τι διαφορετικό από τον ίδιο να φιμώνεται ή να θανατώνεται. Άνθρωποι με τέτοιο τρόπο σκέψης, ειλικρινά με τρομάζουν. Και δυστυχώς πίσω από το προσωπείο της πραότητας του κήρυκα κρύβεται πολύ συχνά το τέρας της μισαλλοδοξίας και του τυφλού δογματισμού.
Εχω διαβάζει βιβλία απολογητών, ατελείωτες συζητήσεις στο ίντερνετ. Έχω δει debate επαγγελματιών απολογητών, ιεροκυρήκων και ιερέων, έχω διαβάσει αμέτρητα σχόλια κάτω από αυτά. Δυστυχώς, αγαπητοί πιστοί, υπάρχει μια ανακύκλωση των ίδιων «επιχειρημάτων» υπέρ της ύπαρξης θεού, και κανένα δεν είναι πειστικό δυστυχώς [7] [8]. Και λέω δυστυχώς, γιατί με μεγάλη χαρά θα εξέταζα ένα επιχείρημα που έχει λογική και δεν καταρρίπτεται. Αλλά ακόμη και αν αποδεικνυόταν η ύπαρξη ενός Δημιουργού του σύμπαντος, θα χρειαζόταν να αποδείξετε ότι είναι ο θεός σας, με όλες τις ιδιότητες που του αποδίδουν τα ιερά σας βιβλία, πριν αρχίσετε το κήρυγμα περί πίστης σε αυτόν. Φαντάζεστε να πιστεύετε σε λάθος θεό, και να παίρνετε ψυχές στον λαιμό σας με τα κηρύγματά σας;
===Οι διαχειριστές της σελίδας θεωρούν απαραίτητο να διευκρινίσουν πως η παρούσα δημοσίευση δεν έχει σκοπό να χαρακτηρίσει υποτιμητικά, αρνητικά ή με οποιονδήποτε άλλο κακεντρεχή τρόπο συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων.===
[1] Κατά Μάρκον http://www.imgap.gr/file1/AG-Pateres/AG%20KeimenoMetafrasi/KD/02.%20Mark.htm
[2] Πέτρος-Πέτρα https://apostoliki-diakonia.gr/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?cat=dogma&main=texts&file=11.htm
[3] humblebrag https://www.dictionary.com/browse/humblebrag
[4] Δέκα εντολές, οι εξής (σχεδόν) έξι https://www.facebook.com/LosingGod/posts/pfbid02P6EasTwWk4rYUYfqhzpvqKzeVQTB7v6maoxFKCiGPbvkbC5UtiKHBJKPCvih6sJhl
[5] Η Ζώνη της Χρυσομαλλούσας https://www.maxmag.gr/science/diastima/spania-gi-o-kanonas-tis-chrysomalloysas/
[6] Τι κακό μπορεί να σου κάνει μια θρησκεία https://www.facebook.com/LosingGod/posts/pfbid02sV88zvyzQ5ruXPV2foTHMeFAujA21kSi9u6fTwRKHYmH4X86rHgc1LskycYkuEQel
[7] Οντολογικό, τελολογικό, κοσμολογικό επιχείρημα https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CE%BD%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%87%CE%B5%CE%AF%CF%81%CE%B7%CE%BC%CE%B1
[8] Το στοίχημα του Πασκάλ https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%BF_%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%AF%CF%87%CE%B7%CE%BC%CE%B1_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%A0%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%AC%CE%BB
