Οι Δέκα εντολές συχνά προβάλλονται ως ο ιδανικός οδηγός "ηθικής" που έδωσε ο ίδιος ο Θεός στον Μωυσή. Θα περίμενε κανείς 10 σοφές, διαχρονικές και παγκόσμιας εφαρμογής εντολές, που κάνουν τον κόσμο καλύτερο. Τι λένε όμως αυτές οι 10 εντολές;
1. εγώ ειμι Κύριος ο Θεός σου, όστις εξήγαγόν σε εκ γης Αιγύπτου, εξ οίκου δουλείας. ουκ έσονταί σοι θεοί έτεροι πλήν εμού.
Είμαι ο μοναδικός Θεός, αυτός που σε απάλλαξε από την δουλεία στην Αίγυπτο, δεν υπάρχουν άλλοι θεοί.
Τι ηθική οδηγία δίνει αυτό στον πιστό και πώς τον κάνει καλύτερο άνθρωπο; Επίσης, τα ιστορικά στοιχεία δεν δείχνουν Εβραίους δούλους στην Αίγυπτο, πληγές, Έξοδο και περιπλάνηση επί 40 χρόνια στην έρημο.
2. ου ποιήσεις σεαυτω είδωλον, ουδέ παντός ομοίωμα, όσα εν τω ουρανω άνω και όσα εν τη γη κάτω και όσα εν τοις ύδασιν υποκάτω της γης. ου προσκυνήσεις αυτοίς, ουδέ μη λατρεύσεις αυτοίς· εγώ γαρ ειμι Κύριος ο Θεός σου, Θεός ζηλωτής, αποδιδούς αμαρτίας πατέρων επί τέκνα, έως τρίτης και τετάρτης γενεάς τοις μισούσί με και ποιών έλεος εις χιλιάδας τοις αγαπώσί με και τοις φυλάσσουσι τα προστάγματά μου.
Μην φτιάξεις ομοίωμα της φύσης για να το λατρέψεις. Είμαι ζηλότυπος Θεός, και τιμωρώ μέχρι και την τέταρτη γενιά απογόνων όσων με μισούν, ενώ δείχνω έλεος σε όσους ακολουθούν όσα λέω.
Με άλλα λόγια, μια δεύτερη εντολή για τη μοναδικότητα του Θεού, με την απειλή να πληρώσουν μέχρι και τέσσερις γενιές μετά, οι απόγονοι του άπιστου. Κρητική "βεντέτα", από τον Δημιουργό του κόσμου.
3. ου λήψει το όνομα Κυρίου του Θεού σου επί ματαίω· ου γαρ μη καθαρίση Κύριος ο Θεός σου τον λαμβάνοντα το όνομα αυτού επί ματαίω.
Μην αναφέρεις το όνομα μου χωρίς λόγο, γιατί το θεωρώ ασέβεια.
Ο Θεός αφιερώνει και τρίτη εντολή σε κάτι που αφορά τον εαυτό του. Ο Δημιουργός του σύμπαντος, προσβάλλεται αν αναφερθεί το όνομά του χωρίς λόγο, σε βαθμό να μην συγχωρεί όποιον το έκανε. Αν θέλεις να ορκιστείς σε κάτι, μην ορκίζεσαι στο όνομα του Θεού. Δεν γίνονται όμως οι ορκωμοσίες με το χέρι στο Ευαγγέλιο; Και ποιο είναι το πρόβλημα του Θεού όταν αναφέρεται το όνομά του, έστω χωρίς λόγο;
4. μνήσθητι την ημέρα των σαββάτων αγιάζειν αυτήν. εξ ημέρας εργά και ποιήσεις πάντα τα έργα σου· τη δε ημέρα τη εβδόμη σάββατα Κυρίω τω Θεω σου· ου ποιήσεις εν αυτη παν έργον, συ και ο υιος σου και η θυγάτηρ σου, ο παις σου και η παιδίσκη σου, ο βούς σου και το υποζύγιόν σου και παν κτήνός σου και ο προσήλυτος ο παροικών εν σοί. εν γαρ εξ ημέραις εποίησε Κύριος τον ουρανόν και την γην και την θάλασσαν και πάντα τα εν αυτοίς και κατέπαυσε τη ημέρα τη εβδόμη· δια τούτο ευλόγησε Κύριος την ημέραν την εβδόμην και ηγίασεν αυτήν.
Την έβδομη μέρα της εβδομάδας να την αφιερώνεις στον Θεό, και να μην κάνεις καμία δουλειά, ούτε εσύ, ούτε τα ζώα σου, ούτε οι φιλοξενούμενοί σου. Κι αυτό επειδή επί έξι μέρες ο Θεός έφτιαχνε τη Γη, και την έβδομη σταμάτησε, την ευλόγησε και την αφιέρωσε στον εαυτό του.
Η ξεκούραση είναι απαραίτητη, για το σώμα και το πνεύμα. Η εντολή να μην εργάζεται κανείς τη συγκεκριμένη μέρα όμως φέρνει πρακτικά προβλήματα (πχ. μένουν ατάιστα, απότιστα, βρώμικα τα ζώα) και αλλόκοτες λύσεις (Δείτε τις Εβραϊκές πρακτικές για να "ξεγελάσουν" την Κυριακή, κάνοντας δουλειές με έμμεσους τρόπους). Είναι η τέταρτη εντολή στην οποία ο Θεός δίνει οδηγίες που αφορούν και πάλι τον εαυτό του. "Την έβδομη μέρα θα με λατρεύετε".
1. εγώ ειμι Κύριος ο Θεός σου, όστις εξήγαγόν σε εκ γης Αιγύπτου, εξ οίκου δουλείας. ουκ έσονταί σοι θεοί έτεροι πλήν εμού.
Είμαι ο μοναδικός Θεός, αυτός που σε απάλλαξε από την δουλεία στην Αίγυπτο, δεν υπάρχουν άλλοι θεοί.
Τι ηθική οδηγία δίνει αυτό στον πιστό και πώς τον κάνει καλύτερο άνθρωπο; Επίσης, τα ιστορικά στοιχεία δεν δείχνουν Εβραίους δούλους στην Αίγυπτο, πληγές, Έξοδο και περιπλάνηση επί 40 χρόνια στην έρημο.
2. ου ποιήσεις σεαυτω είδωλον, ουδέ παντός ομοίωμα, όσα εν τω ουρανω άνω και όσα εν τη γη κάτω και όσα εν τοις ύδασιν υποκάτω της γης. ου προσκυνήσεις αυτοίς, ουδέ μη λατρεύσεις αυτοίς· εγώ γαρ ειμι Κύριος ο Θεός σου, Θεός ζηλωτής, αποδιδούς αμαρτίας πατέρων επί τέκνα, έως τρίτης και τετάρτης γενεάς τοις μισούσί με και ποιών έλεος εις χιλιάδας τοις αγαπώσί με και τοις φυλάσσουσι τα προστάγματά μου.
Μην φτιάξεις ομοίωμα της φύσης για να το λατρέψεις. Είμαι ζηλότυπος Θεός, και τιμωρώ μέχρι και την τέταρτη γενιά απογόνων όσων με μισούν, ενώ δείχνω έλεος σε όσους ακολουθούν όσα λέω.
Με άλλα λόγια, μια δεύτερη εντολή για τη μοναδικότητα του Θεού, με την απειλή να πληρώσουν μέχρι και τέσσερις γενιές μετά, οι απόγονοι του άπιστου. Κρητική "βεντέτα", από τον Δημιουργό του κόσμου.
3. ου λήψει το όνομα Κυρίου του Θεού σου επί ματαίω· ου γαρ μη καθαρίση Κύριος ο Θεός σου τον λαμβάνοντα το όνομα αυτού επί ματαίω.
Μην αναφέρεις το όνομα μου χωρίς λόγο, γιατί το θεωρώ ασέβεια.
Ο Θεός αφιερώνει και τρίτη εντολή σε κάτι που αφορά τον εαυτό του. Ο Δημιουργός του σύμπαντος, προσβάλλεται αν αναφερθεί το όνομά του χωρίς λόγο, σε βαθμό να μην συγχωρεί όποιον το έκανε. Αν θέλεις να ορκιστείς σε κάτι, μην ορκίζεσαι στο όνομα του Θεού. Δεν γίνονται όμως οι ορκωμοσίες με το χέρι στο Ευαγγέλιο; Και ποιο είναι το πρόβλημα του Θεού όταν αναφέρεται το όνομά του, έστω χωρίς λόγο;
4. μνήσθητι την ημέρα των σαββάτων αγιάζειν αυτήν. εξ ημέρας εργά και ποιήσεις πάντα τα έργα σου· τη δε ημέρα τη εβδόμη σάββατα Κυρίω τω Θεω σου· ου ποιήσεις εν αυτη παν έργον, συ και ο υιος σου και η θυγάτηρ σου, ο παις σου και η παιδίσκη σου, ο βούς σου και το υποζύγιόν σου και παν κτήνός σου και ο προσήλυτος ο παροικών εν σοί. εν γαρ εξ ημέραις εποίησε Κύριος τον ουρανόν και την γην και την θάλασσαν και πάντα τα εν αυτοίς και κατέπαυσε τη ημέρα τη εβδόμη· δια τούτο ευλόγησε Κύριος την ημέραν την εβδόμην και ηγίασεν αυτήν.
Την έβδομη μέρα της εβδομάδας να την αφιερώνεις στον Θεό, και να μην κάνεις καμία δουλειά, ούτε εσύ, ούτε τα ζώα σου, ούτε οι φιλοξενούμενοί σου. Κι αυτό επειδή επί έξι μέρες ο Θεός έφτιαχνε τη Γη, και την έβδομη σταμάτησε, την ευλόγησε και την αφιέρωσε στον εαυτό του.
Η ξεκούραση είναι απαραίτητη, για το σώμα και το πνεύμα. Η εντολή να μην εργάζεται κανείς τη συγκεκριμένη μέρα όμως φέρνει πρακτικά προβλήματα (πχ. μένουν ατάιστα, απότιστα, βρώμικα τα ζώα) και αλλόκοτες λύσεις (Δείτε τις Εβραϊκές πρακτικές για να "ξεγελάσουν" την Κυριακή, κάνοντας δουλειές με έμμεσους τρόπους). Είναι η τέταρτη εντολή στην οποία ο Θεός δίνει οδηγίες που αφορούν και πάλι τον εαυτό του. "Την έβδομη μέρα θα με λατρεύετε".
5. τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου, ίνα εύ σοι γένηται, και ίνα μακροχρόνιος γένη επί της γης της αγαθής, ης Κύριος ο Θεός σου δίδωσί σοι.
Να τιμάς τους γονείς σου, ώστε να ευημερήσεις στη εύφορη γη που θα σου δώσει ο θεός.
Η πρώτη εντολή που δεν αφορά τον Θεό, αφορά αυτούς που το παιδί βλέπει ως θεούς, τους γονείς.
Η πρώτη εντολή που δεν αφορά τον Θεό, αφορά αυτούς που το παιδί βλέπει ως θεούς, τους γονείς.
Καλά κάνει και μιλάει για σεβασμό προς τους γονείς, θα έπρεπε όμως να περιλαμβάνει και τον σεβασμό των γονέων προς τα παιδιά ή ακόμη καλύτερα, τον σεβασμό σε κάθε συνάνθρωπο.
Προπάντων, πώς και γιατί να σεβαστεί κανείς γονείς που κακοποιούν τα παιδιά τους;
6. ου μοιχεύσεις
Μην απατήσεις τον/την σύζυγό σου, με τρίτο πρόσωπο.
Η εντολή φαίνεται χρήσιμη για τη σταθερότητα των μονογαμικών κοινωνιών. Αν βέβαια κάποιος χρειάζεται εντολή εκ των άνωθεν για να μην μοιχεύσει και αυτή είναι ο μόνος λόγος που δεν το κάνει, μάλλον δεν αγαπάει ιδιαίτερα τον σύντροφό του και η σχέση του είναι ήδη ασταθής.
7. ου κλέψεις
Μην κλέψεις.
Επιτέλους μια πραγματικά χρήσιμη εντολή που αφορά την συμπεριφορά προς τον συνάνθρωπο.
Βέβαια, οποιαδήποτε κοινωνία καταδικάζει εκ των πραγμάτων την κλοπή, προκειμένου να μπορέσει να λειτουργήσει. Αν η κλοπή "επιτρέπεται", η κοινωνία πολύ σύντομα θα διαλυθεί.
8. ου φονεύσεις
Μην φονεύσεις.
Η εντολή που θα έπρεπε να είναι πρώτη, είναι όγδοη. Πάντως, ο κανόνας αυτός φαίνεται να έχει εξαιρέσεις, καθώς οι άνθρωποι του Θεού στην Αγία Γραφή σκοτώνουν ένα σωρό κόσμο με τις ευλογίες Του. Και ξανά, μια κοινωνία που επιτρέπει τον φόνο, δεν αντέχει στον χρόνο.
9. ου ψευδομαρτυρήσεις κατά του πλησίον σου μαρτυρίαν ψευδή.
Μην πεις ψέματα για τον συνάνθρωπό σου. Έτσι όπως διατυπώνεται η εντολή, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να πεις ψέματα για τον εαυτό σου. "Είμαι αθώος, δεν ξέρω τίποτε".
Επίσης και πάλι, κοινωνία βασιζόμενη σε ψέματα, πολύ γρήγορα διαλύεται. Αν δεν εμπιστεύεσαι τα λεγόμενα των συνανθρώπων σου επειδή λένε συνειδητά ψέματα, πολύ σύντομα αρχίζεις να αποφεύγεις τις σχέσεις μαζί τους.
10. ουκ επιθυμήσεις την γυναίκα του πλησίον σου. ουκ επιθυμήσεις την οικίαν του πλησίον σου ούτε τον αγρόν αυτού ούτε τον παίδα αυτού ούτε την παιδίσκην αυτού ούτε του βοός αυτού ούτε του υποζυγίου αυτού ούτε παντός κτήνους αυτού ούτε όσα τω πλησίον σου εστί.
Μην επιθυμήσεις την γυναίκα, το σπίτι, τα παιδιά, την περιουσία του πλησίον σου.
Πρόκειται για μια "αμαρτία της σκέψης". Είναι πρακτικά αδύνατο να μη θαυμάσεις, να μην "επιθυμήσεις" κάτι που έχει κάποιος άλλος. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα του το κλέψεις. Για μια ακόμη φορά, οι κοινωνίες θα διαλύονταν αν "ενέκριναν" την κλοπή. Η επιθυμία όμως, δεν είναι κλοπή. Είναι λόγος προόδου. Θέλεις καλύτερο σπίτι; Θα εργαστείς για να το αποκτήσεις. Θέλεις όμορφη/έξυπνη/ιδανική γυναίκα; Θα προσπαθήσεις να την βρεις και να την γοητεύσεις. Θέλεις τη γυναίκα του συνανθρώπου και την διεκδικείς; Θα πρέπει να υποστείς τις συνέπειες, ανάλογα με την κοινωνία που ζεις. Τέτοιες συμπεριφορές συνήθως δεν βοηθούν σε σταθερές κοινωνίες πάντως, προφανώς.
Οι Δέκα εντολές γράφτηκαν από ανθρώπους κάποιας εποχής, για ανθρώπους εκείνης της εποχής.
Οι τέσσερις πρώτες εντολές είναι ενός ανθρωπομορφικού και ανασφαλούς Θεού, όχι του Δημιουργού του σύμπαντος.
Ο Θεός θα είχε σκεφτεί κάποιον ιδανικότερο Δεκάλογο, που θα έφερνε ισορροπία στις ανθρώπινες κοινωνίες. Εντολές όπως, "απαγορεύεται η δουλεία", "όλοι οι άνθρωποι ανεξαρτήτως χρώματος, φύλου ή φυλής είναι ίσοι και εξίσου σημαντικοί", "φροντίστε να αφήστε έναν καλύτερο κόσμο για τα παιδιά σας και τα παιδιά των παιδιών σας έως τέταρτη γενιά" θα είχαν πολύ μεγαλύτερη αξία και θα είχαν γλυτώσει την ανθρωπότητα από πολλά βάσανα.
Προπάντων, πώς και γιατί να σεβαστεί κανείς γονείς που κακοποιούν τα παιδιά τους;
6. ου μοιχεύσεις
Μην απατήσεις τον/την σύζυγό σου, με τρίτο πρόσωπο.
Η εντολή φαίνεται χρήσιμη για τη σταθερότητα των μονογαμικών κοινωνιών. Αν βέβαια κάποιος χρειάζεται εντολή εκ των άνωθεν για να μην μοιχεύσει και αυτή είναι ο μόνος λόγος που δεν το κάνει, μάλλον δεν αγαπάει ιδιαίτερα τον σύντροφό του και η σχέση του είναι ήδη ασταθής.
7. ου κλέψεις
Μην κλέψεις.
Επιτέλους μια πραγματικά χρήσιμη εντολή που αφορά την συμπεριφορά προς τον συνάνθρωπο.
Βέβαια, οποιαδήποτε κοινωνία καταδικάζει εκ των πραγμάτων την κλοπή, προκειμένου να μπορέσει να λειτουργήσει. Αν η κλοπή "επιτρέπεται", η κοινωνία πολύ σύντομα θα διαλυθεί.
8. ου φονεύσεις
Μην φονεύσεις.
Η εντολή που θα έπρεπε να είναι πρώτη, είναι όγδοη. Πάντως, ο κανόνας αυτός φαίνεται να έχει εξαιρέσεις, καθώς οι άνθρωποι του Θεού στην Αγία Γραφή σκοτώνουν ένα σωρό κόσμο με τις ευλογίες Του. Και ξανά, μια κοινωνία που επιτρέπει τον φόνο, δεν αντέχει στον χρόνο.
9. ου ψευδομαρτυρήσεις κατά του πλησίον σου μαρτυρίαν ψευδή.
Μην πεις ψέματα για τον συνάνθρωπό σου. Έτσι όπως διατυπώνεται η εντολή, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να πεις ψέματα για τον εαυτό σου. "Είμαι αθώος, δεν ξέρω τίποτε".
Επίσης και πάλι, κοινωνία βασιζόμενη σε ψέματα, πολύ γρήγορα διαλύεται. Αν δεν εμπιστεύεσαι τα λεγόμενα των συνανθρώπων σου επειδή λένε συνειδητά ψέματα, πολύ σύντομα αρχίζεις να αποφεύγεις τις σχέσεις μαζί τους.
10. ουκ επιθυμήσεις την γυναίκα του πλησίον σου. ουκ επιθυμήσεις την οικίαν του πλησίον σου ούτε τον αγρόν αυτού ούτε τον παίδα αυτού ούτε την παιδίσκην αυτού ούτε του βοός αυτού ούτε του υποζυγίου αυτού ούτε παντός κτήνους αυτού ούτε όσα τω πλησίον σου εστί.
Μην επιθυμήσεις την γυναίκα, το σπίτι, τα παιδιά, την περιουσία του πλησίον σου.
Πρόκειται για μια "αμαρτία της σκέψης". Είναι πρακτικά αδύνατο να μη θαυμάσεις, να μην "επιθυμήσεις" κάτι που έχει κάποιος άλλος. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα του το κλέψεις. Για μια ακόμη φορά, οι κοινωνίες θα διαλύονταν αν "ενέκριναν" την κλοπή. Η επιθυμία όμως, δεν είναι κλοπή. Είναι λόγος προόδου. Θέλεις καλύτερο σπίτι; Θα εργαστείς για να το αποκτήσεις. Θέλεις όμορφη/έξυπνη/ιδανική γυναίκα; Θα προσπαθήσεις να την βρεις και να την γοητεύσεις. Θέλεις τη γυναίκα του συνανθρώπου και την διεκδικείς; Θα πρέπει να υποστείς τις συνέπειες, ανάλογα με την κοινωνία που ζεις. Τέτοιες συμπεριφορές συνήθως δεν βοηθούν σε σταθερές κοινωνίες πάντως, προφανώς.
Οι Δέκα εντολές γράφτηκαν από ανθρώπους κάποιας εποχής, για ανθρώπους εκείνης της εποχής.
Οι τέσσερις πρώτες εντολές είναι ενός ανθρωπομορφικού και ανασφαλούς Θεού, όχι του Δημιουργού του σύμπαντος.
Ο Θεός θα είχε σκεφτεί κάποιον ιδανικότερο Δεκάλογο, που θα έφερνε ισορροπία στις ανθρώπινες κοινωνίες. Εντολές όπως, "απαγορεύεται η δουλεία", "όλοι οι άνθρωποι ανεξαρτήτως χρώματος, φύλου ή φυλής είναι ίσοι και εξίσου σημαντικοί", "φροντίστε να αφήστε έναν καλύτερο κόσμο για τα παιδιά σας και τα παιδιά των παιδιών σας έως τέταρτη γενιά" θα είχαν πολύ μεγαλύτερη αξία και θα είχαν γλυτώσει την ανθρωπότητα από πολλά βάσανα.
