Οι κουρασμένες απολογητικές

 Αν και «έχασα τον Θεό» και την πίστη σε οτιδήποτε υπερφυσικό εδώ και χρόνια, δεν έχω σταματήσει να παρακολουθώ και να διαβάζω απολογητές. Ανθρώπους που ενεργά κηρύττουν και υποστηρίζουν τη θρησκεία τους. Από απλούς πιστούς που μιλούν από την καρδιά τους, μέχρι ιερείς, ιεροκύρηκες, θεολόγους, φιλοσόφους, συγγραφείς και λοιπούς «επαγγελματίες» τέτοιων θεμάτων. Συζητήσεις, διαλέξεις, βιβλία και βίντεο τύπου «50 αποδείξεις ότι υπάρχει Θεός», «Πώς η επιστήμη αποδεικνύει τον Θεό», «Τα μαθηματικά του Θεού» κλπ κλπ.

Έχω γράψει και στο παρελθόν για τα «λογικά επιχειρήματα των πιστών» [1]. Η απολογητική πάει ένα βήμα παραπέρα. Οι απολογητές, έχοντας προαποφασίσει την απάντηση, χρησιμοποιούν συλλογισμούς-επιχειρήματα για να υποστηρίξουν θετικά ότι υπάρχει ο εκάστοτε θεός στον οποίο πιστεύουν.

Ξεκινώντας να γράφω αυτό το κείμενο, είχα σκεφτεί αρχικά να αναφερθώ αναλυτικά σε κάθε απολογητική γραμμή και επιχείρημα, εξηγώντας γιατί δεν ισχύουν. Το κείμενο μεγάλωνε τόσο όμως, που τελικά ο σκοπός της συγγραφής του χανόταν στη λίστα. Εξάλλου, άνθρωποι πολύ πιο καταρτισμένοι και υπομονετικοί από μένα έχουν ήδη αναλύσει τα λάθη στους συλλογισμούς και έχουν εξηγήσει γιατί καμία απολύτως απολογητική γραμμή δεν καταφέρνει να αποδείξει την ύπαρξη κάποιου δημιουργού. Οι παραπομπές που δίνω είναι εντελώς ενδεικτικές. Στο τέλος των παραπομπών θα βρείτε συγκεντρωμένα λινκ για τέσσερα βίντεο του “The Skeptic Theory” στα ελληνικά, που εξηγούν και αποδομούν πολύ κατανοητά αρκετές απολογητικές γραμμές και επιχειρήματα. 

Εγώ θα προσπαθήσω να κάνω απλώς μια σύντομη παρουσίαση των κυριότερων από αυτές τις γραμμές, για να υπάρχει σημείο αναφοράς. 

-Το ιερό μου βιβλίο είναι ο λόγος του θεού, άρα περιέχει την απόλυτη αλήθεια. Αυτό που λέω είναι αλήθεια, επειδή το γράφει το ιερό μου βιβλίο. Μόνο μέσω του θεού μου ερμηνεύεται σωστά ο κόσμος. (σύγχρονο υπερβατικό επιχείρημα-κυκλικό σφάλμα) [2]

 -Νιώθω την ύπαρξη του θεού και αυτό μου δίνει πληρότητα, άρα υπάρχει θεός. (experiential apologetics) [3] [4] 

-Δες τα πουλιά, τα σύννεφα, τη φύση. Όλα αποδεικνύουν την ύπαρξη του θεού μου. (cumulative case method) [5] [6] Επίσης, κοίταξε αυτή τη λίστα (με αόριστες και ανακριβείς πηγές, μισές αλήθειες και άκυρους συλλογισμούς). Κι αυτήν, κι αυτήν, κι αυτήν.  Όσο εσύ θα προσπαθείς να βγάλεις άκρη εντοπίζοντας τα λάθη μου, εγώ θα ισχυρίζομαι ότι παρουσίασα πολλά επιχειρήματα, που αποδεικνύουν πως υπάρχει ο θεός μου. (gish gallop) [7]

-Υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να πιστέψει κανείς στον θεό. Η πίστη στον θεό μου είναι λογικό συμπέρασμα. (reformed epistemology). [8] [9]

-Η ηθική είναι αντικειμενική, και την ορίζει ο θεός/το ιερό βιβλίο μου. Χωρίς τον θεό μου, δεν θα υπήρχε μέτρο ηθικής και όλα θα επιτρέπονταν. (moral argument) [10] [11]

-Μπορούμε να σκεφτούμε μια τέλεια ανώτερη δύναμη όπως ο θεός μου, άρα πρέπει να υπάρχει. (Οντολογικό επιχείρημα) [12] [13]

-Όλα ξεκινούν να υπάρχουν από μια αιτία, το σύμπαν ξεκίνησε να υπάρχει, άρα το σύμπαν έχει αιτία ύπαρξης και αυτή είναι ο θεός μου. (Κοσμολογικό επιχείρημα) [14] [15].

-Το σύμπαν δείχνει τέλεια σχεδιασμένο, η τάξη δεν δημιουργείται μόνη της, άρα την προκάλεσε ο θεός μου. (Τελεολογικό επιχείρημα) [16] [17].

-Οι σταθερές του σύμπαντος είναι ακριβώς αυτές που απαιτούνται για να υπάρξει η ζωή όπως την ξέρουμε. Άρα, τις σταθερές αυτές τις όρισε ο θεός μου. (Ανθρωπική αρχή) [18].

 

Είμαι σίγουρος ότι η λίστα δεν είναι πλήρης. Βασικός σκοπός αυτού του κειμένου όμως, είναι να καταγράψω τις παρακάτω σκέψεις-σχόλια για το θέμα των συλλογισμών που «αποδεικνύουν» θεούς και δαίμονες.

Αν υπήρχαν πειστικές αποδείξεις για την ύπαρξη κάποιου θεού, οι πιστοί θα χρησιμοποιούσαν αυτές αντί για επιχειρήματα. Η λογική θα είχε οδηγήσει σε μία και μοναδική, σωστή θρησκεία. Αυτό όμως όχι απλώς δεν συμβαίνει, αλλά συχνά απολογητές της ίδιας θρησκείας διαφωνούν αλληλομισούνται και μάχονται για τη μία ή την άλλη ερμηνευτική λεπτομέρεια της πίστης τους, χρησιμοποιώντας μάλιστα ακριβώς τις ίδιες μεταφράσεις του ιερού τους βιβλίου.

Λογικά σφάλματα -όχι πάντα προφανή με την πρώτη ανάγνωση- υπάρχουν σε όλους τους συλλογισμούς-απολογητικές. Ακόμη όμως κι αν κάποιος ήταν σωστός, σε καμία περίπτωση δεν θα καταδείκνυε κάποια συγκεκριμένη ανώτερη δύναμη/δημιουργό. Τα ίδια «λογικά επιχειρήματα» μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον Αλλάχ, το Μεγάλο Μανιτού, τον Βισνού, ή οποιονδήποτε άλλον θεό δημιουργό.

Οι συλλογισμοί  δεν δημιουργούν την πραγματικότητα. Δεν μπορείς να «υλοποιήσεις» κάτι, επειδή το φιλοσόφισες και αποφάσισες ότι υπάρχει. Πολλές απολογητικές γραμμές θυμίζουν περισσότερο ασκήσεις λογικής, παρά επιχειρήματα βασισμένα στην πραγματικότητα. Κάποιες χρησιμοποιούν μαθηματικά και λογικά σύμβολα, προκαλώντας αγανάκτηση στους γνώστες και εντύπωση στους αδαείς. Όμως, σε καμία πανεπιστημιακή σχολή στον κόσμο δεν διδάσκεται η θεϊκή παρέμβαση ως εξήγηση σε κάποιο φαινόμενο. Για καμία έκφανση της πραγματικότητας δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι «το έκανε ο θεός» και μάλιστα κάποιος συγκεκριμένος. Η γνώση, η επιστήμη, η πραγματικότητα, λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο για όλους, σε κάθε τόπο και χρόνο. Η φυσική, η χημεία, η βιολογία δεν αλλάζουν ανάλογα με την εποχή και την κοινωνία. Δεν μπορεί όμως να πει κανείς το ίδιο και για τη «θεϊκή παρουσία». Η θεϊκή εξουσία του Ρα, του Δία, του Οντίν, του Ήλιου, χιλιάδων θεών, υπήρξε αδιαμφισβήτητη για δισεκατομμύρια ανθρώπους στο παρελθόν σε διαφορετικά μέρη του πλανήτη, πολύ συχνά ταυτόχρονα. Αυτό δεν έκανα εκείνους τους θεούς περισσότερο πραγματικούς από τους «τρέχοντες» στους οποίους πιστεύει η ανθρωπότητα.

Οι απολογητικές γραμμές είναι φτιαγμένες κυρίως για να ενισχύουν την πίστη των ήδη πιστών.
Οι θρησκείες βασίζονται στην τυφλή υπακοή στο δόγμα, όχι στη λογική και τη γνώση. Σε ανακουφιστικές υποσχέσεις και τρομακτικές απειλές, όχι στην αναζήτηση της αλήθειας. Ο πιστός πρέπει να πιστέψει πραγματικά, να δει τον κόσμο μέσα από τα γυαλιά της θρησκείας του, καταστέλλοντας όποτε χρειάζεται την κριτική του σκέψη και παραβλέποντας όποιο κομμάτι της πραγματικότητας έρχεται σε αντίφαση με το δόγμα του.

Οι απολογητικές γραμμές έχουν επίσης στόχο τους ευάλωτους, τους δυστυχισμένους, όσους ψάχνουν να πιαστούν από κάπου. Δεν είναι τυχαίο που τόσοι άνθρωποι «βρίσκουν τον θεό» στις φυλακές, στα νοσοκομεία, όπου υπάρχει ανθρώπινος πόνος. Δεν είναι τυχαίο που ελάχιστοι άνθρωποι ανακαλύπτουν τον θεό, όταν είναι χαρούμενοι.

Ακόμη και αν «κάτι» «δημιούργησε» το σύμπαν μας, δεν υπάρχει καμία ένδειξη πως επεμβαίνει σ’ αυτό, ή ενδιαφέρεται για τις σκέψεις και τις πράξεις των μικροσκοπικών  όντων που ζουν κάπου στον αχανή χωροχρόνο του. Σε κοσμική κλίμακα, είναι πολύ εγωκεντρικό να πιστεύουμε ότι έχουμε την οποιαδήποτε σημασία. Είμαστε απλώς τυχεροί-άτυχοι που γεννηθήκαμε ως όντα με αυτοσυνείδηση. Τυχεροί γιατί μπορούμε να νιώσουμε και να σκεφτούμε. Άτυχοι γιατί έχουμε βασανιστικά υπαρξιακά ερωτήματα.

Θα ήθελα να κλείσω με το εξής: Ετοιμάζοντας αυτό το κείμενο, συνάντησα μία σελίδα που μεταξύ άλλων συμβουλεύει τους γονείς να είναι έτοιμοι να απαντήσουν σε 65 ερωτήσεις που μπορεί να τους κάνουν τα παιδιά τους για τον Θεό. https://www.namb.net/apologetics/resource/65-apologetics-questions-every-christian-parent-needs-to-learn-to-answer/
Ο γονιός πρέπει να προετοιμάσει απαντήσεις σύμφωνες με το δόγμα του σε δύσκολες ερωτήσεις όπως γιατί επιτρέπει ο Θεός την ύπαρξη του κακού, γιατί στέλνει ανθρώπους στην Κόλαση, γιατί υποστηρίζει τη δουλεία.  Σε πολλές από αυτές τις ερωτήσεις πρέπει σαν δικηγόρος υπεράσπισης να βρει τρόπο να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα. Γιατί επιτρέπει ο πανάγαθος Θεός να πεθαίνουν αθώα μωρά από φριχτές αρρώστιες; Γιατί δημιούργησε τον κόσμο, αφού ήξερε ότι εκατομμύρια ψυχές θα πάνε αιώνια στην Κόλαση; Ακόμη και όσο πίστευα θερμά όταν ήμουν παιδί, θυμάμαι πως καμία απάντηση δεν με κάλυπτε σε τέτοια ερωτήματα. Όλα κατέληγαν στο “πασπαρτού”, «άγνωσται αι βουλαί του Κυρίου».

Σκεφτείτε το λίγο. Ένα παιδί -άγραφο χαρτί- ρωτάει τους μεγαλύτερους για τη ζωή το σύμπαν και τα πάντα, περιμένοντας να μάθει την αλήθεια. Επειδή όμως κάποιες απαντήσεις αφορούν τη θρησκεία των γονιών του, παιδιά διαφορετικών δογμάτων διδάσκονται «καλή τη πίστη» ως απόλυτες αλήθειες εντελώς διαφορετικά και αστήριχτα πράγματα για την πραγματικότητα. Αφού το είπε ο γονιός/ο ιερέας/ο δάσκαλος, είναι δεδομένο.

Ο φαύλος κύκλος της κατήχησης γονιού-παιδιού, έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν ότι η Γη είναι μερικών χιλιάδων ετών, ότι η Εξέλιξη των ειδών είναι αντιθρησκευτικός μύθος, ότι η μεταμόσχευση οργάνων και η μετάγγιση αίματος είναι θανάσιμα αμαρτήματα, ότι ένα ποτάμι είναι ιερό και γιατρεύει τα πάντα, ότι η ομοφυλοφιλία είναι βδέλυγμα και αμαρτία που τιμωρείται με θάνατο.

Ίσως η χειρότερη μορφή «απολογητικής», είναι η κατήχηση των παιδιών. Στην ηλικία που καθορίζει την αντίληψή μας για τον κόσμο, τα παιδιά θα έπρεπε να διδάσκονται και να καταλαβαίνουν βασικές έννοιες της πραγματικότητας, της κοινωνίας, της ανθρωπότητας, της επιστήμης. Να διαμορφώνουν κριτική σκέψη-πολυεργαλείο, αντί «να πελεκούν» το μυαλό τους στο σχήμα του σταυρού, της ημισελήνου, ή όποιου άλλου θρησκευτικού συμβόλου επιτάσει.

===Οι διαχειριστές της σελίδας θεωρούν απαραίτητο να διευκρινίσουν πως η παρούσα δημοσίευση δεν έχει σκοπό να χαρακτηρίσει υποτιμητικά, αρνητικά ή με οποιονδήποτε άλλο κακεντρεχή τρόπο συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων.===

Εικόνα δημιουργημένη από AI στο https://creator.nightcafe.studio/

Παραπομπές

[1] Τα λογικά επιχειρήματα των πιστών 

https://losingod.blogspot.com/2021/01/blog-post.html

[2] Σύγχρονο υπερβατικό επιχείρημα

https://onthewaytoithaca.wordpress.com/2011/05/26/unmoved-mover-5/

[3] Experiential apologetics

https://headhearthand.org/blog/2018/01/10/experiential-apologetics/

[4] Emotional Reasoning https://www.therapynowsf.com/blog/the-lie-of-emotional-reasoning-i-feel-it-so-it-must-be-true

Ready Always to Give an Answer - multiple apologetics
https://apologeticspress.org/ready-always-to-give-an-answer-2727/

[5] Cumulative cases for God https://www.reddit.com/r/DebateReligion/comments/6l88iy/cumulative_cases_for_god/

[6] An assessment of cumulative case apologetics https://www.academia.edu/16668395/An_Assessment_of_Cumulative_Case_Apologetics

[7] Gish gallop
https://www.logicallyfallacious.com/logicalfallacies/gish-gallop.html

Reformed epistemology 

[8] https://iep.utm.edu/ref-epis/

[9] https://www.gotquestions.org/Reformed-epistemology-apologetics.html

[10] The existence of God-The moral argument
https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/zv2fgwx/revision/5

[11] Moral Arguments for the Existence of God
https://plato.stanford.edu/entries/moral-arguments-god/

[12] Debunking Anselm's Ontological Argument
https://philosophy.stackexchange.com/questions/47553/debunking-anselms-ontological-argument

[13] What's wrong with the ontological argument?
https://www.reddit.com/r/philosophy/comments/cpmyt/whats_wrong_with_the_ontological_argument/

[14] Debunking the Kalam cosmological argument
https://sergio-montes-navarro.medium.com/debunking-the-kalam-cosmological-argument-f52ad2ba8e46

[15]  The Kalam Cosmological argument is fundamentally flawed.
https://www.reddit.com/r/DebateReligion/comments/ve2jr1/the_kalam_cosmological_argument_is_fundamentally/

[16] The Teleological Argument for God’s Existence Debunked: How Evolutionary Biology and Abiogenesis Undermine Intelligent Design
https://medium.com/@SharedPhilosophy/the-teleological-argument-for-gods-existence-debunked-how-evolutionary-biology-and-abiogenesis-bd09a75de7ad

[17] Teleological arguments are all wrong
https://www.reddit.com/r/DebateReligion/comments/15s87cw/teleological_arguments_are_all_wrong/

[18] The Anthropic Principle seems like a VERY misguided outlook to explaining the condition of the universe. https://www.reddit.com/r/DebateReligion/comments/g1d0fi/the_anthropic_principle_seems_like_a_very/

The Skeptic Theory

Τι είναι η Ανθρωπική Αρχή;
https://youtu.be/XSmaIVcLrqA

Το Οντολογικό Επιχείρημα και η ύπαρξη του Θεού
https://youtu.be/lGg2nbpBHM4

Επιχειρήματα υπέρ της Θεϊκής ύπαρξης

https://youtu.be/Hn2piaecJM4

Έχει το σύμπαν σκοπό; feat. Astronio
https://youtu.be/vW4Rfxz1CGU

Ειλικρινά, πιστεύεις στον Παράδεισο και την Κόλαση;

 Πιστεύεις σε κάποια εκδοχή ενός παντογνώστη, πανάγαθου, δίκαιου θεού, στην αιώνια μετά θάνατον ζωή. Όταν έρχεται η ώρα της κρίσης λοιπόν, ο θεός σου σού  λέει, «δεν ακολούθησες σωστά τις εντολές μου, δεν θα μπεις στον Παράδεισο», και σε καταδικάζει σε κάποια μορφή αιώνιας Κόλασης.

Δεν υπήρξες κακοποιητής, βιαστής, δολοφόνος, παλιάνθρωπος. Έκανες όμως σεξ εκτός γάμου ή/και με λάθος φύλο, έφαγες λάθος τροφές, έκανες λάθος σκέψεις. Είναι πρακτικά αδύνατον να μην «αμαρτήσεις» [1]. Έτσι, βρέθηκες στην Κόλαση.

Ειλικρινά, θα πίστευες ότι η αιώνια καταδίκη σου είναι ανάλογη των λαθών σου;

Ειλικρινά, δεν βλέπεις την πλήρη αντίφαση μεταξύ «παντογνώστη»/«πανάγαθου» δημιουργού και αιώνιας τιμωρίας των ατελώς κατασκευασμένων από τον ίδιο πλασμάτων του;

Ειλικρινά, ακόμη κι αν κρινόσουν αξιος για τον Παράδεισο, πιστεύεις ότι θα ένιωθες άπειρη χαρά, γνωρίζοντας ότι άνθρωποι που αγαπάς, τα παιδιά σου, θα υποφέρουν αιωνίως με οποιονδήποτε τρόπο σε κάποια Κόλαση;

Ήταν ανάγκη να αναφέρω αγαπημένους και παιδιά για να γίνω κατανοητός;

Ειλικρινά, πώς μπορείς να πιστεύεις ότι αξίζει σε οποιονδήποτε η αιώνια ευτυχία στον Παράδεισο, όταν γνωρίζει ότι κάποιοι άλλοι θα υποφέρουν αιωνίως στην Κόλαση; Αν αδιαφορεί, είναι κακός και δεν έχει θέση εκεί. Αν νοιάζεται, δεν μπορεί να είναι ευτυχισμένος ούτε στιγμή.

Ειλικρινά, θα δόξαζες αιωνίως ως πανάγαθο και δίκαιο, έναν θεό που δημιούργησε μια Κόλαση γνωρίζοντας εκ’ των προτέρων ότι οι ψυχές δισεκατομμυρίων ανθρώπων θα υποφέρουν για πάντα εκεί;

Ειλικρινά, γιατί τον δοξάζεις τώρα;

===Οι διαχειριστές της σελίδας θεωρούν απαραίτητο να διευκρινίσουν πως η παρούσα δημοσίευση δεν έχει σκοπό να χαρακτηρίσει υποτιμητικά, αρνητικά ή με οποιονδήποτε άλλο κακεντρεχή τρόπο συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων.

Ad hominem, ύβρεις, αρνητικά σχολια χωρίς επιχειρήματα, διαφημίσεις, spam και troll post θα διαγράφονται και οι δημιουργοί τους θα μπλοκάρονται, χωρίς προειδοποίηση ή εξηγήσεις.

Η σελίδα είναι υπέρ του λογικού και πολιτισμένου διαλόγου. ===

Εικόνα δημιουργημένη στο https://creator.nightcafe.studio/ με την περιγραφή: god during the final judgment, sending sinners to heaven and  hell

Παραπομπή:

[1] Δεν μπορείς να μην αμαρτήσεις... https://losingod.blogspot.com/2017/12/blog-post_1.html

Γιατί θεωρώ απίθανη την ύπαρξη θεών.

 Έχοντας μεγαλώσει σε χριστιανικό περιβάλλον, άργησα να αμφισβητήσω σοβαρά τις ικανότητες και ιδιότητες του Θεού, την πανταχού παρούσα παρουσία και παρέμβασή του. Ακόμη κι όταν σαν παιδί, αναρωτήθηκα στο κατηχητικό για τη μια ή την άλλη αντίφαση, απαντήσεις τύπου, «Άγνωσται αι βουλαί του Κυρίου» και «ο Θεός οικονόμησε», ή εξηγήσεις «υψηλής θεολογίας», ήταν εκεί για να σταματήσουν κάθε περαιτέρω ερώτηση και αμφιβολία. «Έτσι αποφάσισε ο Θεός», και τέλος.

Μελετώντας αντικειμενικά τα ιερά βιβλία όλων των μεγάλων θρησκειών, μπορεί κανείς να εντοπίσει χιλιάδες ανακρίβειες, αντιφάσεις, λάθη, κακές συμβουλές κλπ, που κάθε άλλο παρά θεϊκή προέλευση και έμπνευση καταδεικνύουν [1][2][3][4]. Κάθε θρησκεία δημιουργεί τη δική της «απολογητική», προκειμένου να εξηγήσει και να εκλογικεύσει τέτοια σημεία. Έτσι, μπορεί κανείς να χαθεί σε έναν αχανή δαίδαλο επιχειρημάτων, μεταφράσεων, συσχετισμών. Δυστυχώς, ακόμη και οι πιστοί διαφωνούν μεταξύ τους. Σχίσματα, αιρέσεις, διαμάχες ετών, πόλεμοι, συχνά με μόνη αιτία τη διαφορά στην ερμηνεία της μιας ή της άλλης λέξης ή φράσης. 

Το ευρύτερο πρόβλημά όμως από την αρχή της «θεολογικής» έρευνάς μου, δεν ήταν τόσο οι επί μέρους λεπτομέρειες, όσο η μεγαλύτερη εικόνα, οι θεμελιώδεις ισχυρισμοί των θρησκειών: Υπάρχει ή όχι κάποιος «Δημιουργός» του σύμπαντος; Ενδιαφέρεται ή όχι για τον καθένα μας ξεχωριστά; Έχουμε ή όχι ψυχή; Κρίνεται ή όχι το αιώνιο μέλλον της από την πίστη μας στον σωστό θεό;

Προσπαθώντας να βρω λογικές απαντήσεις, είδα ότι προέκυπταν δυο ειδών προβλήματα στην ύπαρξη προσωπικού θεού/δημιουργού: Ουσιαστικά, επιστημονικά, αλλά και θεολογικά, φιλοσοφικά. 

Παρ’ όλο που θεωρώ ότι η εμφάνιση του σύμπαντός μας είχε καθαρά φυσικά αίτια, θα μπορούσα να δεχθώ ως δυνατή, την εκκίνησή του από κάποιον «κοσμικό επιστήμονα» που δημιούργησε τις συνθήκες του Big Bang ««απ’ έξω»», χωρίς δυνατότητα παρατήρησης ή επέμβασης στο σύμπαν που προέκυψε. Το «απ’ έξω» σε διπλά εισαγωγικά, γιατί το σύμπαν μας (όπως κάθε σύμπαν) έχει τον δικό του χωροχρόνο, τις δικές του διαστάσεις, τους δικούς του νόμους, την δική του πραγματικότητα. Οτιδήποτε βρίσκεται «έξω» από αυτό, ουσιαστικά δεν υπάρχει για το εκάστοτε σύμπαν, και αντιστρόφως. [5][6][7]. 

Θεωρώ όμως πρακτικά αδύνατη την εμφάνιση (ή ακόμη χειρότερα, την αιώνια ύπαρξη) ενός όντος απροσμέτρητων διαστάσεων με τέλεια νοητική συνοχή και άπειρη δύναμη, κατ’ αρχάς επειδή προκύπτουν τα εξής βασικά ερωτήματα:

-Με ποιο μηχανισμό μπορεί να σχηματίστηκε μια τέτοια νόηση;

-Από τι είδους άυλη ύλη ή ενέργεια αποτελείται;

-Πώς εμφανίστηκε έξω από τον χώρο και τον χρόνο; Πώς υπάρχει εκεί που δεν υπάρχουν διαστάσεις; Αν δεν είναι εκτός χωροχρόνου του σύμπαντός μας, πού βρίσκεται;

-Με ποιον τρόπο απέκτησε αυτοσυνείδηση, θέληση, προσωπικότητα; Πώς διατηρεί τη συνοχή του, ένα τόσο τεράστιο «μυαλό»;

-Με τι ταχύτητα μεταδίδονται οι σκέψεις του, ώστε να μην χρειάζονται εκατομμύρια χρόνια να φτάσουν από το ένα άκρο «του εγκεφάλου του» στο άλλο;

-Ο δημιουργός/θεός φέρεται να γνωρίζει (και να ορίζει) κάθε χωροχρονικό σημείο του σύμπαντός μας. Όμως για μια και μόνο εικόνα μιας στιγμής στον χρόνο, θα χρειαζόταν στον εγκέφαλό του, «αποθηκευτικό χώρο» εξίσου μεγάλο με το σύμπαν μας. Για να γνωρίζει και να ορίζει κάθε στιγμή μέχρι το «τέλος του χρόνου», θα χρειαζόταν ακατάληπτα άπειρο χώρο και «επεξεργαστική ισχύ». Πέρα από το εντελώς απίθανο και άσκοπο του πράγματος, αν όντως υπήρχε μια νόηση τέτοιων διαστάσεων με τέτοιες ικανότητες, θα μπορούσε απλώς να σκεφτεί, να φανταστεί, να «εξομοιώσει» στο μυαλό της, οποιαδήποτε πραγματικότητα και σύμπαν θα επιθυμούσε. Άπειρα σύμπαντα, πραγματικότητες, εναλλακτικές.

-Μια τέτοια τέλεια νόηση, δεν θα είχε εκ των πραγμάτων περιέργειες ή επιθυμία για δημιουργία. Θα ήξερε τα πάντα. Μάλλον θα έτεινε σε μια αιώνια «απάθεια», σε μια απουσία σκέψεων, μια απραξία. Τι να σκεφτείς και τι να κάνεις, όταν τα ξέρεις όλα, όταν τα έχεις κάνει ήδη όλα, όταν τα έχεις φανταστεί όλα;

-Υπάρχουν χιλιάδες διαφορετικές εκδοχές του «θεού», ανάλογα με τον τόπο και την εποχή που γεννήθηκε κανείς; Πώς επιλέγεις τον σωστό θεό; Τη σωστή θρησκεία; Πόσο άδικο είναι γι’ αυτούς που γεννήθηκαν σε λάθος τόπο και χρόνο; Για τα εκατομμύρια των ανθρώπων που γεννιούνται καθημερινά σε λάθος θρησκεία;

-Οι κοσμογονίες των ιερών βιβλίων, όση «ερμηνεία» και να υποστούν, δεν παύουν να περιέχουν μόνο γνώσεις της εποχής και των ανθρώπων που τις έγραψαν, πολλές φορές λανθασμένες.

Οι περιγραφές της δημιουργίας του σύμπαντος, δεν συνάδουν σε καμία περίπτωση με την πραγματικότητα. Οι θεοί δημιουργούν έναν μικρό, γεωκεντρικό κόσμο. Ο Ήλιος, το φεγγάρι και οι πλανήτες περιστρέφονται γύρω μας, σε σχετικά μικρές αποστάσεις. Τα άστρα είναι φωτεινά κομμάτια ενός στερεώματος, και καμιά φορά πέφτουν. Ο Ήλιος μπορεί να σταματήσει στον ουρανό, ένα άλογο μπορεί να πετάξει ως το φεγγάρι. Ο άνθρωπος «δημιουργήθηκε» απευθείας homo sapiens, όπως τον ξέρουμε σήμερα, μερικές χιλιάδες χρόνια πριν.

-Ποιος πανάγαθος και παντογνώστης Θεός θα δημιουργούσε τον Αδάμ και την Εύα ατελείς, γνωρίζοντας ότι θα τους διώξει από τον παράδεισο;

-Ποιος πανάγαθος και παντογνώστης θεός θα δημιουργούσε μια ανθρωπότητα φαύλη, για να την πνίξει στη συνέχεια με τον κατακλυσμό;

-Ποιος πανάγαθος θα προέτρεπε στη σφαγή νηπίων εξαιτίας της εθνικότητας των γονέων τους, θα σκότωνε τα αθώα πρωτότοκα παιδιά των Αιγυπτίων, χιλιάδες άλλους αθώους ανθρώπους;

-Ποιος πανάγαθος θεός θα προέτρεπε να σκοτώσεις τους εχθρούς σου, κρατώντας μόνο τις παρθένες γυναίκες για «σκλάβες» σου;

-Ένας πανάγαθος Θεός δεν θα επέτρεπε κανένα κακό. Θα προστάτευε τα ζωντανά πλάσματα από φυσικές καταστροφές. Θα φρόντιζε να μην τρώνε το ένα το άλλο για να επιβιώσουν. Θα έδινε σε όλους «καλή φύση».

-Ένας παντοδύναμος και πανάγαθος Θεός δεν θα επέτρεπε την ύπαρξη του «διαβόλου», ή έστω την επέμβασή του στην δημιουργία Του. «Άγγελος Κυρίου» και κακό, δεν θα μπορούσαν εξ ορισμού να συνυπάρχουν.

Επιπροσθέτως, βρίσκω εντελώς απίθανη την ιστορία του διαβόλου ως «έκπτωτου άγγελου» που επαναστάτησε ενάντια στον Θεό, ενώ γνώριζε πολύ καλά το μέγεθος της δύναμής Του. Σαν σπίρτο που θέλησε να πάρει τη θέση του Ήλιου. Για να διεκδικήσει, τι; Τις ασήμαντες «ψυχές» μας; «Την πλάση»; Να την κάνει, τι; Ποιο το νόημα; Ένα σύμπαν «γεμάτο κακία» δεν διαφέρει σε τίποτε από ένα σύμπαν «γεμάτο καλοσύνη», με τον ίδιο τρόπο που μια μωβ Φα μινόρε, δεν ηχεί διαφορετικά από μια πορτοκαλί. Ηλιακά συστήματα, γαλαξίες ολόκληροι δημιουργούνται και καταστρέφονται συνεχώς. Οι σχετικές έννοιες του καλού και του κακού έχουν σημασία μόνο για τα έμβια όντα που αισθάνονται τις συνέπειες των γεγονότων. Αν υπήρχαν θεοί και δαίμονες, τα ενδιαφέροντά τους θα ήταν κοσμικής κλίμακας.

-Γιατί να έχουν αξία για τον Θεό οι ψυχές, τα «άυλα σύνολα προσωπικότητας» τρισεκατομμυρίων ανθρώπων που ο ίδιος δημιούργησε και ξέρει από πριν την εξέλιξή τους; 

-Γιατί να βάλει μια «αιώνια ψυχή» σε θνητό σώμα;

-Πού πηγαίνουν οι (τρισεκατομμύρια ως τώρα) ψυχές, μετά θάνατον; 

-Γιατί όλα όσα περιγράφουν οι θρησκείες σχετικά με τον θεό τους συνέβησαν σε απομονωμένα σημεία του κόσμου χωρίς να αφήσουν ιστορικά σημάδια, και καταγράφονται μόνο στο εκάστοτε ιερό βιβλίο;

-Ποιο σωτηριακό νόημα έχει να εμφανιστεί κάποιος Θεός στη μέση του πουθενά χωρίς να αφήσει σαφή ντοκουμέντα, μόνο αστήρικτες ιστορίες για ακατανόητες πράξεις; Πώς βοηθά αυτό την ανθρωπότητα;

-Ποιος πανάγαθος θεός θα επέτρεπε να τον παρερμηνεύσουν γράφοντας αντιφατικά ιερά βιβλία και εξηγήσεις γι’ αυτόν; Γιατί δεν φρόντισε να υπάρξουν αξιόπιστα στοιχεία για όλους; Γιατί δεν εμφανίστηκε σε τόπο και χρόνο που να επιτρέπει την σαφή ιστορική καταγραφή των λόγων και των έργων του;

-Πόσο εμφανώς ανθρωποκεντρική είναι η ιδέα του “Υιού” του Θεού; Τι νόημα μπορεί να έχει η σχέση πατέρα-γιου, για μια δύναμη δημιουργό του σύμπαντος;

-Ακόμη χειρότερα, τι νόημα έχει η τριαδικότητα «Πατήρ-Υιός-Άγιο Πνεύμα», για μια άυλη και άχρονη υπερδύναμη;  

-Γιατί ακόμη και μεταξύ των πιστών στην ίδια θρησκεία, υπάρχουν χιλιάδες διαφωνίες και ερμηνείες; Γιατί κανένα θεϊκά εμπνευσμένο ιερό βιβλίο, δεν είναι σαφές και ξεκάθαρο;

-Γιατί είναι φαλοκρατικά τα ιερά βιβλία; Γιατί ανδροκρατούνται τα ιερατεία; Γιατί θεωρούνται κατώτερες οι γυναίκες; 

-Γιατί είναι ομοφοβικές οι θρησκείες; Ποιος θεός θα θεωρούσε βδελύγματα τα δημιουργήματά του, λόγω των ερωτικών επιλογών που ο ίδιος τους εμφύτευσε;

-Γιατί επικροτούν «θεϊκά εμπνευσμένες» θρησκείες, τη δουλεία και τις διακρίσεις;

--Γιατί να προκαλέσει ένας θεός την Εξέλιξη της ζωής σ’ ένα ασήμαντο πλανήτη ενός αχανούς σύμπαντος, προκειμένου να δοκιμάσει και να «κρίνει» εκατομμύρια χρόνια μετά τα μικροσκοπικά δημιουργήματά του για τις σκέψεις, τις επιθυμίες, τις διατροφικές ή τις ερωτικές προτιμήσεις τους, τις οποίες ο ίδιος προγραμμάτισε;

-Γιατί να κρίνει ένας δίκαιος θεός τους ανθρώπους από μια πεπερασμένη ζωή, στέλνοντας αιωνίως σε έναν παράδεισο ή μια κόλαση, μια ψυχή που ο ίδιος έφτιαξε ώστε να λειτουργήσει με συγκεκριμένες προδιαγραφές; Μια ψυχή που ξέρει εκ των προτέρων, πού και πώς θα καταλήξει; 

-Ο Θεός δημιούργησε κι άλλα νοήμονα όντα σε άλλα ηλιακά συστήματα; Έκανε κι εκεί φανερή την παρουσία του με τόσο αμφίβολο τρόπο ώστε να υπάρξουν χιλιάδες θρησκείες; Προκάλεσε και γι’ αυτά τα όντα κάποιο προπατορικό αμάρτημα που ξέπλυνε μια άνευ νοήματος σταυρική θυσία κάποιου Θεϊκού Υιού, προσαρμοσμένη στα σώματα και τις συνήθειες του πλανήτη;

Διάβασα, και συνεχίζω να διαβάζω απολογητική που «απαντά» σε αυτά και σε άλλα παρόμοια ερωτήματα. Συναντώ συνήθως παραλλαγές συγκεκριμένων επιχειρημάτων, που προσωπικά εμένα δεν με πείθουν [8]. Εκτός από το ότι σε καμία περίπτωση δεν αποδεικνύουν την ύπαρξη συγκεκριμένου θεού, βασίζονται συνήθως σε φιλοσοφικά σχήματα ή λογικά σφάλματα προκειμένου να υποστηρίξουν χωρίς πραγματικά στοιχεία, την ύπαρξη του θεού της προτίμησής τους.

Νομίζω πως η σωστή απάντηση σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα, είναι πως δεν υπάρχει κανένας δημιουργός προσωπικός θεός, βοηθός ή τιμωρός, πανάγαθος ή αδέκαστος κριτής. Η φύση των πραγμάτων, η πορεία του σύμπαντος, η ζωή στη Γη, η Εξέλιξη που οδήγησε σ’ εμάς,  τα πάντα ακολουθούν τους νόμους της φυσικής και της χημείας, τις σχέσεις αιτίου και αιτιατού, την υλοενεργειακή πραγματικότητα. Μπορεί να μη γνωρίσουμε ποτέ ως ανθρωπότητα, τα βαθύτερα «μυστικά» του σύμπαντος. Όσο περισσότερα μαθαίνουμε όμως, τόσο λιγότερο νόημα έχει μια ανώτερη δύναμη ως εξήγηση. Κάποιους τους βοηθάει να πιστεύουν ότι υπάρχει Θεός που τους ακούει, αιώνια ζωή που τους περιμένει. Τέτοιες «απαντήσεις» όμως, είναι φτιαγμένες για να φέρνουν ανακούφιση, δεν αναζητούν πραγματικά την αλήθεια. 

Η ιδέα των ψυχών, της αιώνιας ζωής μετά θάνατον, είναι καθαρά ανθρωποκεντρική. Η ιδέα της ανυπαρξίας είναι δυσάρεστη, οπότε πιανόμαστε από κάποιο βολικό, ανακουφιστικό, ανεξακρίβωτο αφήγημα όπως αυτό του παραδείσου. Οι θρησκείες τείνουν να ταΐζουν την εγωιστική τάση του ανθρώπου να νιώθει κέντρο του σύμπαντος, ενώ στην πραγματικότητα είναι μόριο μιας σταγόνας στον ωκεανό των ωκεανών. Μια αχανής σειρά φυσικών γεγονότων, οδήγησε τελικά στη γέννησή μας ως πλάσματα με αυτοσυνείδηση. Βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας, τον θαυμάζουμε, κάνουμε ερωτήσεις. Είμαστε ο καθένας μας ξεχωριστός, ναι, αλλά ταυτόχρονα είμαστε και ένας από τους τρισεκατομμύρια ανθρώπους που ήρθαν και θα φύγουν σ’ αυτόν τον πανέμορφο αλλά μικροσκοπικό πλανήτη, αφήνοντας πίσω υλικό για τους επόμενους. Και τέλος. Έχουμε την τύχη να το αντιλαμβανόμαστε, κι αυτό το κάνει πολύ δυσάρεστο. Είναι όμως απόλυτα απόλυτα φυσικό. Η «ψυχή» μας, το «εγώ» μας δηλαδή, βρίσκεται στον εγκέφαλό μας, πεθαίνει και ξεκουράζεται για πάντα μαζί του. Το τέλος «της ζωής», της συνοχής, έρχεται ακόμη και για τους ήλιους, τους γαλαξίες, το σύμπαν. Πόσο εγωιστικό είναι να θεωρούμε ότι εμείς οι μικροσκοπικοί άνθρωποι, αποτελούμε την εξαίρεση;

===Οι διαχειριστές της σελίδας θεωρούν απαραίτητο να διευκρινίσουν πως η παρούσα δημοσίευση δεν έχει σκοπό να χαρακτηρίσει υποτιμητικά, αρνητικά ή με οποιονδήποτε άλλο κακεντρεχή τρόπο συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων.===

Εικόνα δημιουργημένη στο nightcafe.studio: human looking up and seeing no god in the sky

Παραπομπές:

[1] Bible contradictions https://philb61.github.io/

[2] Contradictions and Inconsistencies in the Qur’an https://centerforinquiry.org/blog/contradictions-and-inconsistencies-in-the-quran/

[3] Contradictions in the Torah https://www.reddit.com/r/exjew/comments/eeitm3/contradictions_in_the_torah/

[4] Scientific errors in Veras Part I https://vedkabhed.com/index.php/2014/05/14/scientific-errors-in-vedas-part-i/

[5] H Διαστολή του Σύμπαντος και το Παράδοξο του Olbers https://www.eef.edu.gr/el/arthra/h-diastoli-tou-sympantos-kai-to-paradokso-tou-olbers/

[6] Is there anything beyond the universe? https://www.space.com/whats-beyond-universe-edge

[7] What’s outside the universe? https://www.reddit.com/r/askscience/comments/npepgw/whats_outside_the_universe/

[8] Το Ακίνητο πρώτο κινούν -  Επιχειρήματα για την ύπαρξη του Θεού https://onthewaytoithaca.wordpress.com/2011/01/30/unmoved-mover-intro/#contents

Αυτό που θέλουμε όλοι.

 Συνειδητά ή μη, όλα τα όντα από τους μονοκύτταρους οργανισμούς μέχρι τους ανθρώπους, επιδιώκουν να παραμείνουν ζωντανά και να πολλαπλασιαστούν. Για να συμβεί αυτό, αποφεύγουν τις συνθήκες που βάζουν σε κίνδυνο την ευημερία τους, προτιμώντας τα «ευχάριστα», ευνοϊκά για το σώμα τους περιβάλλοντα με σωστή θερμοκρασία, άφθονη τροφή, τους λιγότερους δυνατόν κινδύνους. Τα όντα που νιώθουν φόβο, θλίψη, ανησυχία, προτιμούν την ηρεμία, την αρμονία, την χαρά. 

Αυτό που θέλουμε όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, είναι να νιώθουμε καλά. Στους πιο εξελιγμένους, η ντοπαμίνη [1], η «ορμόνη της ευτυχίας», κρύβεται πίσω από τις περισσότερες επιθυμίες μας. Ο εγκέφαλός μας προσπαθεί συνεχώς να πετύχει την χημική ισορροπία που θα τον κάνει ευτυχισμένο.  Όσο πιο εξελιγμένος είναι, τόσο ποικίλουν και περιπλέκονται τα ζητούμενά του. Όσο μεγαλώνει η ικανότητα συλλογισμών, τόσο πιο «εγκεφαλική» γίνεται η ευχαρίστηση. Ο άνθρωπος, το πιο πολύπλοκο μυαλό του πλανήτη, συχνά ταλαιπωρεί το σώμα του προκειμένου να ικανοποιήσει το πνεύμα του. Ξενυχτά μελετώντας αλλά και διασκεδάζοντας, ταλαιπωρείται εξερευνώντας αφιλόξενα και επικίνδυνα περιβάλλοντα. Περπατά χιλιόμετρα για μια συναυλία, ταξιδεύει στην άλλη άκρη του κόσμου για έναν έρωτα. Προκειμένου να ικανοποιήσει τα θέλω του, ο άνθρωπος είναι πολλές φορές είναι εντελώς ανορθολογικός στις επιλογές του. Σπαταλά χρόνο και χρήμα σε μικρές χαρές χωρίς ουσία, σε καταστροφικούς εθισμούς. [2].

Χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε καν λοιπόν, είμαστε σκλάβοι της ντοπαμίνης. Και προσπαθώντας να νιώσουμε καλά, καταλήγουμε πολλές φορές να κυνηγάμε ουτοπικά τη συνεχή χαρά, την απόλυτη ευτυχία. Κάτι τέτοιο όμως δεν είναι δυνατόν. Ο εγκέφαλός μας δεν μπορεί να νιώσει μόνιμη ικανοποίηση και πληρότητα. Η ζωή περιλαμβάνει μια ατελείωτη σειρά από επιθυμίες που όταν πραγματοποιούνται, απλώς αντικαθίστανται από νέες [3]. Δεν υπάρχει υπέρτατη ικανοποίηση, δεν υπάρχει ατέρμονη χαρά. Δεν γίνεται να αισθανόμαστε μονίμως υπέροχα. Ακόμη και αν έχει κανείς την απόλυτη οικονομική άνεση, εξασφαλισμένο παρόν και μέλλον, δεν είναι άτρωτος απέναντι σε ασθένειες, ατυχήματα, καταστροφές, απογοητεύσεις, φόβους, λύπες, βαρεμάρα.
Αντί να αναζητούμε αγωνιωδώς μια ανύπαρκτη απόλυτη ευτυχία, ίσως είναι καλύτερο να αναζητήσουμε συνειδητά μια υγιή ισορροπία [4]. Να βρούμε τι πραγματικά μας δίνει πληρότητα, τι χρωματίζει και φωτίζει την ζωή μας. Να απολαύσουμε μέσα στην κουραστική καθημερινότητα πράγματα που -εσφαλμένα- θεωρούμε δεδομένα. Μικρά όπως ένας καφές και δυο κουβέντες, μεγάλα όπως η φύση και η αγάπη.

Το «εγώ» μας όμως, είναι το το κέντρο του κόσμου μας. Αναπόφευκτα πολλοί κάνουμε το λάθος να θεωρούμε τόσο σημαντικά τα θέλω μας, που δεν συνειδητοποιούμε ότι είναι εντελώς υποκειμενικά και υπάρχουν μόνο μέσα στο μυαλό μας. Ότι ο σκοπός και η επιθυμία είναι κατασκευάσματα και χαρακτηριστικά των έμβιων όντων. Τίποτε άλλο στο σύμπαν δεν συμβαίνει με απώτερο στόχο, κινούμενο από κάποια επιθυμία ή βούληση. Όλα τα φαινόμενα απλώς ακολουθούν τις ιδιότητες της ύλης και της ενέργειας, τους νόμους της φυσικής και της χημείας. Δεν υπάρχει πρόνοια, σχέδιο, σκοπιμότητα, κοσμική δικαιοσύνη.

Στον μικρόκοσμο του μυαλού μας μπορεί να θέλουμε «με όλη μας την ψυχή» ένα γλυκό, την υγεία του αγαπημένου μας προσώπου, την παγκόσμια ειρήνη. Τα συναισθήματα και οι επιθυμίες μας όμως, δεν επηρεάζουν την πραγματικότητα με κανέναν τρόπο.  Οι συλλογικές ευχές και οι προσευχές όλης της ανθρωπότητας δεν μετακίνησαν ποτέ ούτε έναν κόκκο άμμου. Δεν επηρέασαν ποτέ ασθένειες, πολέμους, καταστροφές. Δεν θα μπορούσαν  άλλωστε. Οι σκέψεις και τα συναισθήματά μας είναι μόνο αλλαγές στη χημεία και τη ροή, στις συνάψεις του εγκεφάλου μας. Η πραγματικότητα επηρεάζεται από τις επιθυμίες μας, όσο επηρεάζεται το φως μιας βιβλιοθήκης από τις ιστορίες των βιβλίων στα ράφια της.

Έχοντας επαρκή ικανότητα συλλογισμών, ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται ότι κάποια στιγμή θα πεθάνει. Δυσκολεύεται όμως πολύ να το αποδεχθεί. Δυσκολεύεται να πιστέψει ότι θα χάσει την αίσθηση αυτοσυνείδησης, ότι θα σταματήσει να υπάρχει. Για κάποιους η ιδέα του τέλους δεν είναι απλώς δυσνόητη, είναι αδιανόητη. Σε ένα σύμπαν που αργά ή γρήγορα όλα έχουν τελειώνουν, κάποιοι γραπώνονται από την πεποίθηση ότι η «ανθρώπινη ψυχή» εξαιρείται, είναι αιώνια. Έχουν τον ευσεβή πόθο ότι υπάρχει ένα «εγώ» έξω από τον εγκέφαλό μας που επιβιώνει αιώνια χωρίς αυτόν. Και αυτός, είναι ένας από τους βασικούς λόγους της ύπαρξης θρησκειών. Η «εγγύηση» ότι αν ακολουθήσει κανείς συγκεκριμένες συμπεριφορές, μπορεί να εξασφαλίσει ένα καλύτερο, αιώνιο μέλλον. Ακόμη κι αν ο πιστός υποφέρει σε αυτή τη ζωή, τον περιμένει μια παραδεισένια, επόμενη. Οι αναποδιές είναι μέρος του θεϊκού σχεδίου. Σημασία δεν έχει τι θέλει αυτός, αλλά τι θέλει ο θεός. Και τις περισσότερες φορές, ο θεός θέλει αυτό που βολεύει το ανώτερο (και ανδροκρατούμενο) ιερατείο.

Οι θρησκείες τείνουν -όχι τυχαία- να βάζουν όρους και απαγορεύσεις στα πράγματα με τα οποία νιώθουν καλά οι πιστοί. Με την πρόφαση των ευσεβών πρακτικών και των καλών συνηθειών που διατηρούν την τάξη και τη συνοχή της κοινότητας, επιβάλλουν κανόνες για το φαγητό, το ποτό, το σεξ, τη διασκέδαση, την ξεκούραση. Οτιδήποτε αποτελεί ευχαρίστηση ρυθμίζεται, προκαθορίζεται, ενοχοποιείται. Και οι ενοχές είναι ένας πολύ καλός τρόπος ελέγχου [5].

Οι θρησκείες διδάσκουν επίσης ότι η σάρκα είναι δυνάστης, φυλακή του πνεύματος. Ότι οι αδυναμίες και τα δεινά του ανθρώπου πηγάζουν απ’ αυτήν. Ωθούν τους πιστούς να νιώθουν ένοχοι για τα συναισθήματα, για τις «αμαρτωλές» σκέψεις τους.  Οι πιο φανατικοί αυτομαστιγώνονται, πεινούν, διψούν, κρυώνουν, ξενυχτούν, υποφέρουν, περιφρονούν και βασανίζουν το σώμα και το πνεύμα τους, πιστεύοντας ότι αυτό ευχαριστεί την ανώτερη δύναμη που τους έφτιαξε. Για κάποιο λόγο θεωρούν ότι κάνοντας ακριβώς το αντίθετο από αυτό που χρειάζεται και θέλει το ανθρώπινο σώμα και πνεύμα, εξασφαλίζουν τη μετά θάνατον μακάρια αιωνιότητα. Η αίσθηση ότι υποφέρουν για το καλό της ψυχής τους, τους σπρώχνει σε έναν αέναο κύκλο μετάνοιων και προσευχών. Για κάποιους το χρέος απέναντι στον θεό γίνεται δυσβάσταχτο, καθώς κανένας αριθμός προσευχών δεν φαίνεται αρκετός, καμία νηστεία επαρκής. Ο πιστός μπορεί να οδηγηθεί σε -κάποιες φορές- επικίνδυνους ψυχαναγκασμούς και φαύλους κύκλους «τελετουργιών» [6][7].

Η ιδέα της αιώνιας ζωής που φυτεύεται από τον φόβο του θανάτου, ποτίζεται ευχαρίστως από τις θρησκείες. Είναι ευκολότερο να πιστέψεις σε μια ανώτερη δύναμη, έναν απώτερο σκοπό, μια αιώνια συνέχεια, από το να μελετήσεις και να αποδεχθείς την ωμή πραγματικότητα, να καταλάβεις πως όλα έχουν αρχή και τέλος, να βρεις τους δικούς σου στόχους και νόημα στη ζωή σου, για όσο αυτή διαρκεί.

Η ιδέα της αιωνιότητας ακούγεται δελεαστική, ίσως επειδή δεν είναι καθόλου εύκολο να αντιληφθούμε τι σημαίνει «για πάντα». Ακόμη και με τις πιο παραδεισένιες προδιαγραφές, η αιωνιότητα θα κατέληγε πολύ γρήγορα σε αιώνια πλήξη. Δυο μέρες διακοπές σε ένα τροπικό νησί είναι λίγες, δυο βδομάδες, ιδανικές. Δυο μήνες, ρουτίνα. Πώς θα είναι για είκοσι, διακόσια, δύο χιλιάδες χρόνια; Πόσο καλά μπορεί να νιώθει κανείς και για πόσο, όταν έχει ό,τι επιθυμεί; Πώς μπορεί να νιώθει αιωνίως καλά όταν ξέρει ότι αγαπημένοι του άνθρωποι θα νιώθουν αιωνίως φριχτά; Τι θα κάνει όταν πλέον θα γνωρίζει και θα έχει δει τα πάντα; Τι νόημα έχει για τον θεο του, να τον δοξάζουν αιωνίως ψυχές που ο ίδιος έφτιαξε; Γιατί να επιτρέπει ένας πάνσοφος και πανάγαθος θεός αιώνια κόλαση σε κάποιες από αυτές; Ποιο είναι το νόημα και πώς είναι δίκαιο να κριθεί η αιώνια μοίρα μιας ψυχής, από τις αποφάσεις που πήρε για μερικές δεκάδες χρόνια, με το ατελές μυαλό που τη φιλοξένησε; Γιατί σε ένα αχανές σύμπαν που τα πάντα αρχίζουν και τελειώνουν, να είναι ο εντελώς ασήμαντος άνθρωπος και ο εκάστοτε θεός του, η εξαίρεση του κανόνα;

Και τέλος, πειτε μου ειλικρινά, ποιος θέλει πραγματικά να ζήσει για πάντα;

Παραπομπές:

[1] Ντοπαμίνη: ο νευροδιαβιβαστής της ευτυχίας

https://www.therapia.gr/ntopamini-o-neurodiabibastis-tis-eytyxias/

[2] Dopamine: The Currency of Desire

https://www.scientificamerican.com/article/dopamine-the-currency-of-desire/

[3] To be truly happy you will always want something more 

https://qz.com/684940/neuroscience-confirms-that-to-be-truly-happy-you-will-always-need-something-more

[4] Why It's OK to Want More Than What You Have

https://www.psychologytoday.com/intl/blog/living-forward/202306/always-wishing-you-had-a-better-life-how-to-be-happy-anyway

[5] Guilt Tripping: Πώς αντιμετωπίζεται αυτή η συμπεριφορά ως απαράδεκτη https://www.healthweb.gr/psyxiki-ygeia-2/guilt-tripping-pos-antimetopizetai-ayti-i-symperifora-os-aparadekti

[6] Έμμονες σκέψεις με τη θρησκεία
https://nophobia.gr/emmones-skepseis-me-ti-thriskeia/ 

[7] Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή και Θρησκεία https://www.withoutdoubt.gr/2022/04/27/ideopsychanagkastiki-diataraxi-kai-thriskeia/